12VHPWR ve 12V-2×6 Güç Bağlantısı Nedir?

GeForce RTX 4000 “Ada Lovelace” Serisi ekran kartlarının piyasaya çıkmasıyla birlikte ardı ardına güç bağlantılarında yanma sorunları ortaya çıkmaya başlamıştı. O dönem atlatıldı, sonrasında yaklaşık iki yılın ardından gelen GeForce RTX 5000 Serisi ile benzer problemler tekrar patlak vermeye başladı. Bu sorunların merkezinde ise RTX ekran kartlarıyla birlikte “12VHPWR” ve “12V-2×6” olarak bilinen kablolar/adaptörler var.

Görünüşe göre NVIDIA bu konuda kısa vadede bir şey yapmayı planlamıyor. Şirketin üretim ortakları ise kendi çapında önlemler almaya çalışıyor. ASUS, üst sınıf Astral modelleriyle 12V-2×6 konektöründe pin başına akım izleme özelliğini dahil etti.

MSI, bilgisayar üreticilerine kolaylık sağlamak ve konnektörün ekran kartına tam olarak oturduğunu bilmelerini sağlamak için 16 pinli güç adaptörüne sarı uçlar yerleştirdi. Zotac’a gelince, güç kablosunun ekran kartına tam olarak oturup oturmadığını gösteren ve oturmamışsa açılmasını engelleyen bir Safety Light özelliği kullanmaya başladılar.

Her neyse, bizim odak noktamız bu sorunlar değil. İlk önce kullanıma sunulan 12VHPWR ve sonrasında yapılan değişikliklerle birlikte 12V-2×6 ismini alan bağlantı noktalarına daha yakından bakacağız. Akıllarda soru işareti kalmaması için mümkün oldukça tüm konulara değinmeye çalışacağız.

12VHPWR Nedir?

RTX 4000 ekran kartları piyasaya çıktığında, aynı dönem PCIe 5.0 adı verilen güç kaynakları (PSU) tanıtılmaya başlamıştı. Bu güç kaynakları 12VHPWR adı verilen yeni ekran kartı güç bağlantı tipine sahipti, 600W’a kadar güç sağlama vaadiyle birlikte geldi.

Söylediğimiz gibi ilk destekli ekran kartları NVIDIA’ya aitti. AMD ise o zamanlar satışa çıkardığı Radeon RX 7000 ekran kartlarıyla birlikte bu bağlantı tipini kullanmayı reddetti.

12VHPWR konnektörlerinin (ve uyumlu kabloların) piyasaya sürülmesiyle birlikte yavaş yavaş çoklu 6-pin ve 8-pin kablolara veda etmeye başladık. Bu sayede çoklu kablo tasarımı geride kalacak, tek bir kabloyla bile üst düzey ekran kartlarına güç sağlayabilecektik.

Öyle de oldu, ancak hem RTX 4000 hem RTX 5000 Serisi ile çeşitli kablo erime sorunları baş gösterdi. Sorunlar neticesinde işler hızla değişti, GPU ve PSU tarafında 12V-2×6 adındaki yeni bir standart tanıtıldı. Yeni konnektöre birazdan geleceğiz.

12VHPWR ile birlikte 16-pinli (12+4) düzene geçiş yaptık. 16-pinli konnektör temelde 12 pine sahip. Bunların altısı +12V (pozitif), altısı COM (negatif veya ortak) pinlerden oluşuyor. Kalan dördü ise algılama (sensör) pinleri.

Dört sensör pini akım iletmiyor, algılama amaçlı kullanılıyor. Süreçte yan bant sinyallerinden ikisi gerekli; PCIe kartından gelenler isteğe bağlıyken, güç kaynağından gelenler olmazsa olmaz.

• SENSE0 (Gerekli)
• SENSE1 (Gerekli)
• CARD_PWR_STABLE
• CARD_CBL_PRES#

Bizi ilgilendiren Sense 0 ve 1, çünkü bu iki pin gerekli. Tüm 12VHPWR kablolarında da mevcut. Bu algılama pinleri ekran kartına PSU’nun GPU için gereken gücü sağlama kapasitesi hakkında bilgi veriyor. Çok fazla ayrıntı mevcut, en son bölümde yeni standardın gerekli ve gereksiz tüm detaylarını paylaşacağız.

12V-2×6 Nedir?

Bu bağlantı tipi aslında 12VHPWR’nin devamı niteliğinde. 12VHPWR ile gelen her şey 12V-2×6 için de geçerli. Yani 12V-2×6 yeni bir bağlantı türü değil. Peki fark ne? 12V-2×6 olarak adlandırılan soketteki pinlerde bazı güncellemeler yapıldı. Neden diye soracaksınız, tek amaç daha fazla güvenilirlik. Buna niye ihtiyaç duyuldu? Açıkçası bağlantılarda yaşanan yanma ve erime sorunlarından dolayı.

12V-2×6 ve 12VHPWR neredeyse aynı, bağlantı noktasının fiziksel görünümünde birkaç küçük fark var. Orijinal 12VHPWR ile karşılaştırıldığında, yeni 12V-2×6 konnektörün algılama pinleri daha kısa (1,5 mm), iletken terminalleri ise 0,25 mm daha uzun. Bu değişiklikler küçük görünse de, güvenli güç akışını garanti etmek ve kabloların cihazlarınıza doğru şekilde takılabilmesi için yapıldı. Bazılarınız hatırlayacaktır, erime vakalarının bazıları konnektörün tam olarak oturtulmaması nedeniyle yaşanmıştı.

Yeni versiyonda sensör pinleri kısaltıldığından, artık kart doğru şekilde bağlanmadığında bilgisayarın çalışmasını engellemekte. Buna ek olarak, konnektörü çevreleyen plastik daha kalın, pinler ise daha büyük. Amaç, erkek ve dişi pinler arasındaki teması iyileştirirken, takıldığında konektördeki oynamayı ortadan kaldırmak. Nihayetinde ise ısınma sorunu daha iyi hale geliyor.

Sonuç olarak kablolar tamamen aynı diyebiliriz. Bir 12VHPWR kablonuz varsa, bu aynı zamanda bir 12V-2×6 kablosu. Evet kulağa biraz saçma geliyor ancak böyle. İsimlerin değiştiğine bakmayın.

12V-2×6 ve 12VHPWR Uyumu

12V-2×6, söylediğimiz gibi 12VHPWR’nin bir revizyonu gibi. Tüm yeni ekran kartlarında ve güç kaynaklarında onun yerini alacak. Ancak yenilenen tasarım 12VHPWR ile geriye dönük olarak uyumlu. Başka bir deyişle, mevcut 12VHPWR kabloların yeni güç konnektörüyle sorunsuz bir şekilde çalışıyor.

Ekran Kartı ve PSU Desteği

Bu konnektörleri tam olarak kullanmak için 12VHPWR veya 12V-2×6 gerektiren bir ekran kartına ve uyumlu 650W üstü yüksek bir güç kaynağına ihtiyacınız var. Bunun yanında, uyumlu olmayan PSU’lar için bazı adaptörler mevcut. 12VHPWR destekli ekran kartınız varsa ve yerine 12V-2×6 kullanmak istiyorsanız, çeşitli üreticilerden uygun adaptörler bulabilirsiniz.

Güç kaynakları her sistem için hayati bir bileşendir. Yeni 12V-2×6 spesifikasyonu, orijinal 12VHPWR etrafında tasarlanmış mevcut donanımla geriye dönük olarak uyumlu olsa da, güç kaynağınızın her şeye uygun olduğundan emin olmanız gerekiyor.

Kablo Seçimi

Eğer RTX 4000 veya RTX 5000 ekran kartı satın aldıysanız, büyük ihtimalle kutuyu açtığınızda küçük bir adaptörle karşılaşmışsınızdır. İsterseniz çıkan kabloyu kullanın, isterseniz daha iyi alternatiflere yönelin. Karar size ait. Bu arada, Eylül 2023’ten sonra üretilen kartların çoğunun 12V-2×6 konnektörünü kullanacağı söyleniyor. Ancak yine de emin olmak gerekiyor.

Şöyle bir durum daha var ki, bazı kablo üreticileri yeni kablolar öneriyor. Üçüncü taraf güç kaynağı kablosu üreticisi Moddiy, RTX 5000 kullanıcılarını 2025’ten önce üretilen eski 12VHPWR özel kablolarını kullanmamaları konusunda uyardı. Destek sayfasında, 2025 yılında üretilen tüm kablolarının RTX 5000 için onaylandığı, 2024 ve daha önceki kabloların ise farklı olduğu belirtiliyor.

Moddiy’nin 2025 kabloları, başta RTX 5090 ve RTX 5090D olmak üzere yeni Blackwell kartların yüksek güç gereksinimleriyle başa çıkabilecek şekilde üretilmekte. Yeni kabloların, geliştirilmiş terminal ve konnektör muhafaza malzemelerinin yanı sıra daha kalın teller gibi “önemli geliştirmelere” sahip olduğu vurgulanıyor. Bu değişiklikler ek bir güvenlik tamponu sağlamak ve kazaları önlemek üzere uygulandı.

Ayrıca “yeni” denilen ürünler en son 12V-2×6 spesifikasyonuna göre üretilmiş. 2024’te veya daha önce üretilen eski kablolar orijinal 12VHPWR standardına dayanıyordu. Destek sayfasında Moddiy’nin ürettiği RTX 5000 destekli yeni kabloların bir listesi de mevcut. Yeni kablo, ATX 3.1 ve PCIe 5.1 desteği, 675W güç değeri ve 12V-2×6 özellikleriyle tam teşekküllü olarak geliyor.

Yükseltilmiş 12V-2×6 güç özelliğine sahip kablolar, diğerlerinden farklı olarak “H++” takma adına sahip. “H+” tanımlamasına sahip kablolar, eski 12VHPWR güç özellikleri göz önünde bulundurularak tasarlanmış.

Yeni adaptör kablosunun bir tarafında tek 12V-2×6 konnektöründe birleşen üç adet 8 pinli giriş konnektörü bulunuyor. Bu kablo, özel 12V-2×6 bağlantısı olmayan eski güç kaynakları için tasarlanmış.

12V-2×6 standardına geçiş (kablo tarafında), RTX 5090 gibi güce aç GPU’ların yüksek güç çekişinden kaynaklanan olası hasarları ortadan kaldırmaya yardımcı olacaktır. Aslında 12V-2×6 standardı yeni bir şey değil; NVIDIA, RTX 4000 Serisiyle birlikte ekran kartlarını 2023 gibi erken bir tarihte bu standarda geçirmeye başladı. Buna rağmen halen problemlerin yaşanması gerçekten ilginç.

RTX 5090 ise ayrı bir dünya. Blackwell amiral gemisi tam 575W TDP değerine sahip. Çok yüksek güç çektiği için Moddiy gibiüreticiler kablolarda daha yeni 12V-2×6 standardını kullanmayı öneriyor.

12VHPWR Detayları

12VHPWR konnektörü ATX12V v3.0 standardı ile birlikte kullanıma sunulmuştu. Altı güç dağıtım pininin her biri, on iki kontağın tümüne enerji verildiğinde +12 VDC’de ortam sıcaklığı koşullarının üzerinde 30 °C T-Rise sınırıyla 9.2A’ya kadar işlemeli. Bu da 12V çıkış ile teorik olarak toplamda 662.4W güç sunulabileceği anlamına geliyor.

12VHPWR konnektörünün pinleri, dört duyu pini hariç diğer konnektörler için gerekli olan 18AWG yerine 16AWG göstergelerini kullanmak zorunda. Yan bant sinyal pinleri 28AWG göstergelerini kullanmalı. 12VHPWR konektörü, maksimum 450W veya daha az güce sahip PSU’lar için isteğe bağlı ve >450W PSU’lar için gerekli.

Güç Kaynakları için Alternatif Düşük Güç Modu

Burada Windows 10 (Modern Standby) ve Google’ın işletim sistemi Chrome OS (Lucid Sleep) tarafından desteklenen Alternatif Düşük Güç Modu’ndan (ALPM) bahsedelim. Yeni güç durumları bazı PSU gereksinimleri oluşturduğundan, ATX spesifikasyonunun bunları belirtmesi gerekir. 5VSB kanalının verimliliğindeki değişiklikler, aşağıdaki tabloda gösterilen 0,55A ve 1,5A yükte ALPM gereksinimlerini temsil ediyor.

En son uyku modları için PSU zamanlamaları tablosundaki yeni bir sütun, ALPM desteği için önerilen PSU zamanlamalarını gösteriyor. Gördüğünüz gibi bekleme süresi 17ms’de ve tamamlanan güç sinyalinin bekleme süresi 16ms’de kalıyor.

Güvenilirlik kısmına gelince, ATX standardı güç kaynağının ömrü boyunca yılda 175.200 kez sorunsuz şekilde açılıp kapanabilmesi gerektiğini belirtiyor. Bu bağlamda S0 düşük güç ile boşta çalışan modda ALPM desteğine sahip sistemlerde PSU enerji tasarrufu için o anki duruma göre kapanabilir veya açılabilir.

Son olarak, PSU’nun ALPM’li sistemleri desteklemesi için tüm voltaj kanalları kapanmadan önce tekrar açılması istenebilir. Başka bir deyişle, PS_ON sinyali TTL yükseğe çekildikten sonra PSU’yu kapatarak çok kısa bir süre içinde tekrar açabilmeli.

Harici PCIe Kartlar: Ekran Kartları

Bu bölümde PCIe kartlarıyla, başka bir deyişle harici ekran kartlarıyla ilgili ATX özelliklerinde büyük değişiklikler bulunuyor. PCIe özellik setinin 5.0 revizyonu, güç kaynaklarını etkileyen dört büyük güncelleme getirdi.

• Derecelendirilmiş TDP’nin ötesinde kısa, yüksek akım taleplerini desteklemek için bir Power Excursion izni getirildi.
• Tek bir ekran kartı için maksimum güç tüketimi iki katına, yani 600W’a çıkarıldı. Bu tüm kaynakların toplamından alınan kart başına limiti temsil ediyor.
• Yeni bir 48V (nominal) güç kanalı eklendi.
• Tek bir kablo bağlantısında 600 W’a kadar güç sağlamak için iki yeni Yardımcı Güç Konektörü (Auxiliary Power Connector) sunuldu. Yeni 12VHPWR konnektörü 12V kanalında 600W’ı desteklerken, 48VHPWR ise 48V kanalında 600W güç sağlıyor. Dört yeni yan bant sinyal iletkeni, ekran kartı ile güç kaynağı arasında basit iletişime izin veriyor.

PCIe özelliği, “Power Excursion” terimi ile güç artışlarını ifade ediyor. Gördüğünüz gibi, tek bir PCIe kartı için sağlanabilecek güç şimdi ikiye katlanarak 600W’a çıkarıldı. Her biri 600W sağlamak için iki yeni güç konnektörü de tanıtıldı. 12VHPWR 12V kanal için ve 48VHPWR, yeni PCIe CEM 5.0 spesifikasyonunun eklediği yeni bir 48V kanalı için hazırlandı. 48VHPWR masaüstü PSU’larla ilgili değil, bu nedenle ATX spesifikasyonunda bundan bahsedilmemiş.

Değinilmesi gereken başka bir noktaya gelince, 300 ile 600W arasında derecelendirilmiş PCIe kartları için güç artışlarına eski 6 pinli ve 6+2 pinli PCIe konnektörleriyle değil, yalnızca 12VHPWR kullanıldığında izin veriliyor. Böylelikle yeni PCIe bağlantısı ve PSU’ların tasarım gereksinimleri önem kazanıyor. Eski bir PSU platformunu alıp 12VHPWR konnektörünü monte etmek mümkün değilken ATX v3.0 etiketi de kullanılamaz. Ayrıca Intel, yine 12VHPWR konnektörü kullanarak 300W’a kadar güç tüketimine sahip PCIe kartları için güç artışı sınırları eklemeyi düşünüyor.

Bilgisayar sistemleri için PSU gereksinimlerinin maksimum gücünü ayarlamak için üç ana faktör dikkate alınıyor:

• CPU güç tüketimi.
• Ekran kartı güç tüketimi.
• Geri kalan sistem parçalarının güç tüketimi.

Yukarıdaki tabloya göre 600W’lık bir ekran kartı, 300W’lık bir CPU ve geri kalan kısımlar için 300W ile birlikte oldukça yüksek diyebileceğimiz en az 1200W’lık bir güç kaynağına ihtiyacınız var. 600W ekran kartları için sıvı soğutma sistemine olan ihtiyaçtan bahsediliyor ve hava soğutma çözümleri için limit ise 450W.