2K (QHD) ve 4K (UHD) Nedir? Aralarındaki Fark Ne?

Tüm teknolojiler gibi, monitör ve görüntüleme teknolojilerinde de hızlı şekilde ilerleme kaydediliyor. HD (720p) çözünürlük uzun bir süre kullanılırken norm halini almıştı. Sonrasında kullanım oranı git gide azaldı, onun yerini çok daha iyi görüntü kalitesi sunan Full HD (1080p) aldı. Hızla değişen teknoloji dünyasında sabit kalacak değiliz. 1440p (2K) ve 2160p (4K) çözünürlük standartları hızla varlığını artırmaya devam ediyor.

Ekran çözünürlüğü, giderek dijitalleşen dünyamızda çok önemli bir rol oynuyor. Cebimizdeki akıllı telefonlardan oturma odalarımızdaki devasa televizyonlara kadar, tükettiğimiz içeriğin netliği ve ayrıntıları doğrudan ekranın çözünürlüğüne bağlıdır.

Piyasada hepsi farklı boyutlarda ve farklı ekran çözünürlüklerinde birçok ekran var. Bu teknolojiler için özel isimler kullanıldığında ise aralarındaki farkı bilmek bir hayli zorlaşıyor. FHD, QHD, UHD, WQHD derken terimler aldı başını gitti. Şimdi bunların hepsini detaylı şekilde ele almaya çalışacağız, aralarındaki farkları ve teknik özellikleri kapsamlıca işleyeceğiz. Ama ilk olarak çözünürlüğün ne olduğunu anlayalım.

Çözünürlük Nedir?

FHD (Full HD) ve HD, 2K ve 4K ekranların çözünürlüğü, yani ekran kalitesi önemli ölçüde farklılık göstermekte. HD dediğimiz şey 1280×720 piksel ekran çözünürlüğünü ifade ederken, Full HD ise 1920×1080 piksel gibi daha yüksek bir çözünürlüğü temsil eder. QHD yani 2K’ya geçtiğimizde ise çözünürlük 2560×1440’a çıkıyor.

Bu bilgiler olayı anlamak için yeterli değil. Önce ekran çözünürlüğünün ne olduğuna bakalım. Kullandığınız tüm ekranlar, renkleri değiştiren küçük ışık kareleri olan piksellerle görüntülenecek öğeleri üretir. Bilgisayar görüntüleri binlerce pikselden oluşur. Geliştirilen ekranlar, belirli desenlerdeki piksellerin renklerini değiştirerek ekranlar görüntüleri, fotoğrafları, metinleri ve her türlü grafiği gözlerinizin önüne getirir.

Ekran çözünürlüğü, bir ekranın hem yatay hem de dikey olarak gösterebileceği piksel sayısıdır. Bu bağlamda, 1920 x 1080 çözünürlüğüne sahip bir ekran, dikey olarak 1080 piksel ve yatay olarak 1920 piksel görüntüleyebilir. Bir monitörün ya da ekranın gösterebileceği piksel sayısı ne kadar yüksek olursa, görüntü kalitesi o kadar net ve ayrıntılı olur. Ancak bir ekranın gösterebileceği piksel sayısı, görüntü kalitesi söz konusu olduğunda dikkat edilmesi gereken tek faktör değildir; piksel yoğunluğu da önemlidir. Monitörler çözünürlüklerinin yanı sıra birçok boyutla satışa sunuluyor.

1920 x 1080 ekran çözünürlüğüne sahip 24 inçlik bir monitörlerle birlikte, aynı ekran çözünürlüğüne sahip 32 inçlik monitörler de mevcut. Daha küçük ekrana sahip monitördeki görüntü kalitesi genellikle daha keskin ve canlı görünür. Bunu nedeni ise piksel yoğunluğu. Piksel yoğunluğu, PPI (Pixel Per Inch, İnç Başına Piksel) cinsinden ölçülür. Küçük ekranın inç başına piksel sayısı, büyük ekrandan daha fazladır. Nihayetinde ise ortaya daha net ve keskin bir görüntü ortaya çıkar.

Kısaca; PPI değeri ne kadar yüksek olursa görüntü kalitesi de o kadar net olur. Bu nedenle bir ürün alırken sadece boyutuna kanmayın, çözünürlüğüne, piksel yoğunluğuna ve farklı teknolojilere de bakın. Ayrıca ekran kalitesi tek başına piksel yoğunluğuna da bağlanamaz. Kullanılan panelin türü, sunulan renk gamı, HDR desteği, kontrast ve parlaklık gibi birçok etkene bakmanız gerekecek.

• HD | 720p | 1280 x 720 Piksel: Halk arasında HD veya HD Ready çözünürlük olarak bilinir.
• Full HD | 1080p | 1920 x 1080 Piksel: FHD veya Full HD çözünürlük olarak adlandırılır.
• 2K |  2048 x 1080 Piksel: Yaklaşık 2000 piksel yatay çözünürlüğe sahip ekranlar için kullanılır. Bu, 1080p çözünürlük standardına yakın olmasına rağmen farklı bir çözünürlük standardı olarak kabul ediliyor.
• 1440p | QHD, WQHD | 2560 x 1440 Piksel: Genellikle QHD veya Quad HD çözünürlük olarak bilinir. Genellikle üst düzey akıllı telefonlarda ve oyun monitörlerinde bulunur. 2560 x 1440 tipik monitör çözünürlüğü iken, 2048 x 1080 standart sinema çözünürlüğüdür.
• 4K | 2160p | UHD (Ultra HD) 3840 x 2160 Piksel: Halk arasında 4K, UHD veya Ultra HD çözünürlük olarak bilinir. 3840 x 2160 tipik monitör çözünürlüğü, 4096 x 2160 ise standart sinema çözünürlüğü.
• 8K | 4320p | 7680 x 4320 Piksel: 8K çözünürlük olarak anılır ve 1080p FHD’den 16 kat daha fazla piksel içerir.
• 10K | 10240 x 4320 Piksel: Dikey olarak piksellerin sayısı 8K ile aynıdır. Yatay olarak 10240 piksele çıkılırken kullanım alanı pek yaygın değildir.

HD ve FHD Nedir?

Daha yükseklere çıkmadan önce kısaca HD ve FHD’den de bahsedelim. HD, bir görüntü veya videonun kalitesini ifade eden bir kısaltma olarak High Definition (Yüksek Çözünürlük) anlamına geliyor. Yüksek çözünürlük çok geniş bir kavram gibi gelebilir. Ayrıca günümüzde katlanarak artan çözünürlüklerle birlikte “720p nasıl yüksek çözünürlük oluyor?” diyebilirsiniz. Ancak zamanına göre 720p yani HD çok iyi bir çözünürlüktü. HD çözünürlükte yatay olarak 1.280 piksel ve dikey olarak 720 piksel olmak üzere toplamda yaklaşık 1 milyon piksel bulunur.

Full HD çözünürlükte yatay olarak 1.920 piksel ve dikey olarak 1.080 piksel olmak üzere toplamda yaklaşık 2 milyon piksel vardır. Yani 720p’ye kıyasla tam iki kat daha fazla piksel üretilebilir. Bu da görüntü kalitesinin çok daha iyi olmasını sağlar.

Başlamadan bir not düşelim: Yatay ve dikey pikselleri ikiye katlamak, toplam piksel miktarını ikiye değil, dörde katlıyor.

2K | 1440p | QHD (Quad HD) | WQHD

2K çözünürlük terimi genellikle yatay piksel sayısı yaklaşık 2000 piksel olan çözünürlükleri ifade eder. En yaygın 2K çözünürlük QHD (Quad HD) iken, 2560 yatay ve 1440 dikey olmak üzere toplamda 3.686.400 piksel üretildiği anlamına geliyor. FHD’nin yaklaşık 2 milyon piksele çıkabildiğini söylemişti. Burada 3.5 milyondan daha fazla piksel söz konusu, yani görüntü kalitesi arasında yine ciddi farklar var.

Peki neden Quad High Definition (Dörtlü Yüksek Çözünürlük) adını taşıyor? QHD, standart 720p (HD) çözünürlüğünün dört katıdır, yani aynı boyuttaki bir QHD ekrana dört HD ekranla aynı sayıda piksel sığdırabilirsiniz. Bunun yanında, tüm HD türevi çözünürlüklerde olduğu gibi 16:9 en boy oranında kullanılmakta.

Bazen QHD, üst düzey TV’lerde bulunan 4K HD çözünürlüğün yarısı olduğu düşüncesiyle 2K olarak adlandırılır. Ancak çoğu zaman 2K isimlendirmesi, piksel ölçümlerinin büyük olanının 2.000 pikselin üzerinde olmasından kaynaklanır. Teknik olarak 2K için çözünürlük standardı 2,048 × 1,080‘dir, yani QHD aslında çözünürlük açısından çok daha iyidir. QHD, 2.5K olarak bile adlandırılabilir lakin insanların diline dolandığından dolayı 2K olarak adlandırılmaya devam ediyor. 2K, esas olarak DCI (Digital Cinema Initiatives) film endüstrisi tarafından benimsenmiştir. Genellikle 19:10 en boy oranlı ekranlar için kullanılır.

1440p olarak da bilinen QHD çözünürlük, HD ve 4K arasındaki bir basamak olarak ortaya çıktı. 4K görüntüleri üretebilmek için çok fazla donanım kaynağına ihtiyaç var. 2K, aşırı fazla kaynak gerektirmeden gözle görülür bir iyileşme sunuyor. Artık başta ekran kartları olmak üzere donanımlar yeterince güçlü. Bu bağlamda QHD monitörler için görüntü üretmek o kadar da zor değil. Hem aşırı kaynak gerektirmediğinden, hem de 1080p’ye kıyasla çok daha iyi kalitesi sunduğundan dolayı günümüzde “tatlı nokta” halini almaya başladı. Yaygın olarak 1440p çözünürlük kullanan cihazlara gelince:

• Oyuncu Monitörleri: 2K çözünürlük, görsel doğruluk ve performans arasında bir denge sağlayarak PC oyuncuları arasında popülerlik kazanmaya başladı.
• Orta Sınıf Akıllı Telefonlar: Birçok orta sınıf akıllı telefon, HD muadillerine göre daha keskin görseller sunan 2K ekranlar taşıyor.
• Bazı Üst Düzey Dizüstü Bilgisayarlar: Bazı pahalı diyebileceğimiz dizüstü bilgisayarlar, özellikle de yaratıcı profesyonellere yönelik olanlar, 2K ekrana sahip olabilir. Bu modeller halen pahalı diyebileceğimiz seviyede lakin her geçen gün daha ulaşılabilir hale geliyor.

Son olarak tekrar üzerinden geçelim. 2K ve QHD aslında birebir aynı değil. 2K, 2048 piksel yatay çözünürlük çizgisine ve 1.556 dikey çözünürlüğe sahip ekranları temsil ediyor. Yine de 2K çözünürlük en-boy oranına bağlı olabilir. 1080pstandardına yakın olsa da, farklı bir standart olarak kabul edilir.

2K, popüler olarak bir sinema çözünürlüğüydü, bu yüzden bir “ana formata” atıfta bulunmak için kullanıldığını görebilirsiniz. Örneğin, günümüzde sinemalarda kullanılan dijital sinema projektörlerinin çoğu 2k çözünürlüktedir. Genişliği 2.048 pikseldir (yatay çözünürlük satırı) ve Dijital Sinema Girişimleri (DCI) tarafından belirlenmiş dikey bir çözünürlük yoktur. DCI, dijital sinema için standartlar geliştiren, sinema filmi ile ilgili bir grup stüdyodur ve Standart DCI 2K çözünürlüğünü 2048 x 1080 olarak tanımlar. Bununla birlikte, böyle çözünürlüğe sahip ekranlar çok nadirdir ve piyasada bulunan 2K monitörler daha çok 2560 x 1440 çözünürlüktedir.

WQHD Nedir?

İnternet ortamında QHD ve WQHD ile ilgili birçok kafa karışıklığı var. WQHD aslında aynı şekilde QHD’dir. İkisi de aynı, yani 2560×1440 çözünürlüktedir. WQHD, QHD’den daha geniş bir çözünürlük değildir. WQHD’deki “W”, QHD’nin geniş ekran doğasını telaffuz etmek için pazarlama amacıyla ortaya çıktı.

Ürün satmak isteyen markalar, gelişmiş görüntü kalitesiyle birlikte “geniş ekran filmler ve videolar için kullanılabilecek” bir monitör yarattılar. Aslında her şey aynıydı.

qHD Nedir?

QHD ile karıştırılmamalı. Çok benzer bir isme sahip olmasına rağmen qHD, Çeyrek Yüksek Çözünürlük (Quarter High Definition) anlamına geliyor: Full HD’nin dörtte biri olan 960 x 540 piksellik bir ekran çözünürlüğünü temsil ediyor.

qHD şeklinde bir terim bu günlerde pek fazla görmezsiniz lakin yine de uyaralım dedik. Genellikle 2011 yılı civarında üst düzey akıllı telefonlarda ve Playstation Vita gibi el konsollarında kullanılırdı. Bugün varsa bile, nispeten yüksek piksel yoğunluğu için çok daha küçük cihaz ekranlarında bulunabilir.

4K | 2160p | UHD (Ultra HD)

Genellikle Ultra Yüksek Çözünürlük (Ultra High Definition) olarak adlandırılan 4K çözünürlük, ana akım ekran teknolojisinin mevcut zirvesini temsil ediyor. En yaygın 4K çözünürlük 3840 x 2160 şeklindedir. Nihayetinde ise ortaya 8.294.400 piksel çıkıyor ki bu gerçekten muazzam bir değer.

İsimlendirmelerde yine bir kargaşa var. 4K ve UHD, aslında aynı olmadıkları halde genellikle birbirlerinin yerine kullanılıyor. Bu yüzden bir açıklama yapmadan olmaz. Gerçek 4K ekranlar profesyonel prodüksiyon ve dijital sinemalarda kullanılırken 4.096 x 2.160 piksel yoğunluğuna sahiptir.

UHD farklıdır çünkü Full 1080p HD çözünürlüğün dört katı çözünürlüğe sahip bir tüketici ekranı ve yayın standardıdır: 3.840 x 2.160 piksel. Aradaki fark, dijital sinema ve ev ekranları arasındaki en-boy oranlarının biraz farklı olmasından kaynaklanıyor. UHD, bir başka 16:9 en boy oranı standardıdır; bu da ekranların Full HD içerikle geriye dönük olarak uyumlu olduğu anlamına geliyor.

Hem 4K hem de UHD tanımları, kendilerinden önceki HD standartlarına uymak için 2.160p olarak kısaltılabilir. Ancak bu işleri daha da kafa karıştırıcı hale getirecektir, çünkü piksel farkı nispeten düşük olsa da arada bir miktar fark var. Bazı markalar kafa karışıklığını önlemek için TV’lerini pazarlarken sadece UHD takısını kullanmayı tercih ediyor, ancak pazarlama kolaylığı açısından bu iki terim birbirinin yerine kullanılmaya devam ediyor.

4K ekranlar gerçekten pahalı olsa da, QHD gibi giderek cihazlara yaygılaşıyor:

• Üst Düzey Televizyonlar: Modern üst düzey televizyonların çoğu 4K çözünürlüğe sahiptir ve çarpıcı görüntü kalitesi sunar.
• Profesyonel Monitörler: 4K monitörler video düzenleme, grafik tasarım ve fotoğrafçılık gibi alanlarda profesyoneller tarafından yaygın olarak kullanılmakta.
• Amiral Gemisi Akıllı Telefonlar: Birçok amiral gemisi akıllı telefon artık 4K ekranlara sahip ve inanılmaz derecede ayrıntılı mobil görüntüleme deneyimleri sağlanıyor.

5K Nedir?

Çok fazla üretici 5K panel üretmediği için bu bir ara standart gibi kaldı. Apple 5K iMac ve 5.120 x 2.880 çözünürlükte çalışan Iiyama ProLite XB2779QQS gibi birkaç seçenekten fazlası yok. 5K tam olarak QHD çözünürlüğünün iki katıdır ve çıplak gözle bakıldığında oldukça keskin görünür.

8K Nedir?

4K’dan dört kat daha fazla piksel üretebilen olan bu ekranlar 7680 x 4320 piksel çözünürlüğe sahip. UHD için “muazzam” kelimesini kullandık, 8K için “ulaşılmaz” kelimesini kullansak yerinde olur. Uzun süre boyunca da çoğu kişi erişemeyecektir. Full Ultra HD (FUHD) veya 8K UHD olarak da bilinirken, 16:9, 17:9 ve 21:9 gibi farklı ekran en-boy oranlarında kullanıldığını görebilirsiniz. 8K söylemi, yaklaşık 8000 piksel genişliğe sahip herhangi bir ekranı temsil etmekte.

8K’nın 4K’dan iki kat daha fazla çözünürlük sağlayacağını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Burada yatay çizgiler ve dikey çizgiler olmak üzere iki boyuttan bahsettiğimiz için aslında HD piksellerinin 16 katı ve 4K piksellerinin 4 katı gibi bir durum söz konusu. 8K çözünürlük, 3.840 × 2.160 (8.294.400 piksel) yerine 7.680 × 4.320 veya 33 milyon piksele (tam olarak 33.117.600 olabilir) eşit. Doğru anlamak için dörde dört bir ızgaraya yerleştirilmiş dört 4K TV düşünün. Bu çok fazla piksel demek.

8192 x 8192 piksel çözünürlüğe sahip 8K Fulldome adı verilen bir varyasyon da var. Bu model genellikle projeksiyon ekipmanlarında kullanılmakta.

10K Nedir?

Şu anda 10K, piyasada bulunan en büyük çözünürlüklerden biridir. 10328 × 7760 pikseldir ve genellikle UltraWide oranlı ekranlarda, yani 21:9 en-boy oranıyla bulunur.