Ryzen X3D vs X: Hangi İşlemci Senin İçin Daha Uygun?

Eskiden işlemci araştırırken sadece AMD ve Intel mi diye bakardık, son zamanlarda durum değişti. AMD’nin Ryzen işlemcileri “X” ve “X3D” olmak üzere ikiye ayrılıyor.

Bunların dışında “G”, “T” ve “XT” ekini alan işlemciler de var. İsminin sonunda “G” olanlar zaten bildiğiniz gibi APU, yani içerisinde gelişmiş dahili GPU barındırıyor. T ve XT gibi modelleri çok nadir görüyoruz. Temel işlemciler ise Ryzen 5000 serisinden itibaren X ve X3D olarak ikiye ayrılmaya başladı.

Kırmızı ekibin işlemcileri hep X takısı alıyordu, peki 3D’nin farkı ne? Her şey 3D V-Cache isimli önbellek teknolojisiyle alakalı. Bu makalemizde şirketin kısaca şirketin 3D V-Cache teknolojisinden ve X3D’nin farklarından bahsedeceğiz. Bu sayede CPU seçimi yaparken daha mantıklı kararlar alabileceksiniz.

AMD 3D V-Cache Teknolojisi Nedir?

Bildiğiniz gibi, CCD’nin üzerine istiflenen bu ek önbellek birimi oyunlarda büyük performans katkısı sağlıyor. Kırmızı takım 3D V-Cache’in ikinci nesline geçiş yaptı lakin henüz Intel’in rakip bir teknolojisi yok. Bu da AMD’nin hem oyun hem de belirli veri merkezi uygulamaları için performans liderliğini ele geçirmesine imkan tanıyor.

3D V-Cache’in arkasındaki fikir nispeten basit, ancak uygulama tarafı biraz karmaşık. Herhangi bir çip üstü önbelleğin arkasındaki temel fikir, sık erişilen verileri yürütme çekirdeklerine mümkün olduğunca yakın tutmak ve böylece ana belleğe yapılan yüksek gecikmeli ziyaretleri ortadan kaldırmak.

Sonuç olarak çekirdekler veri beklemek zorunda kalmıyor, böylece daha fazla veri işlenebiliyor ve performans seviyesi de artıyor. L3 önbellek diğer önbelleklerden (L1 ve L2 gibi) daha yavaş, ancak daha yüksek kapasitesi nedeniyle daha fazla veri depolayabilir. Bu sayede daha fazla faydalı veriyi çekirdeklere yakın tutmak (isabet oranı) mümkün.

AMD’nin buna “Oyun Önbelleği (Game Cache)” adını vermesinin bir nedeni var: L3 önbellek performans için çok önemli. Oyunlar, yüksek L3 gecikme süresinden ve düşük önbellek kapasitesi/isabet oranlarından olumsuz etkilenebilir. Özetleyecek olursak, yüksek önbellek kapasitesi daha iyidir.

AMD, TSV’ler (Through Silicon Via) aracılığıyla alt kalıba bağlanan ek bir SRAM yongasını çipin yanlarındaki ısı üreten çekirdeklerden izole etmek için doğrudan bilgi işlem kalıbının (CCD) ortasına yerleştiriyor. Bununla birlikte, yonganın üzerine konumlanan ısı yayıcı için düz bir yüzey oluşturmak üzere çekirdeklerin üzerinde bir silikon şim kullanmak gerekiyor.

X3D İşlemcilerin Kısa Geçmişi

Kısaca geçmişe doğru yol alalım. Zen 3 tabanlı Ryzen 7 5800X3D, 3D V-Cache serüvenini başlatan ilk işlemci olmuştu. Tek bir model olarak piyasaya sürüldü ve oyunlarda farkını o günden hissettirmişti. Çipin kendisi harika olsa da, 3D V-Cache teknolojisi o zamanlar için hala nispeten yeniydi ve AMD biraz temkinli davranmak zorundaydı. Sıcaklıklar ve voltajlar gibi şeyler hassas bir şekilde yönetiliyordu ve ilk nesilde ayarlama seçenekleri mevcut değildi.

AMD, Zen 4 tabanlı 7000 serisiyle birlikte tanıtılan ikinci nesil 3D V-Cache yongalarıyla meraklılar için birkaç ayar seçeneği sunarak Precision Boost Overdrive ve Curve Optimizer desteğinin yanı sıra EXPO bellek hız aşırtma özelliklerine de olanak tanıdı. Bu çiplerle birlikte “X3D” serisi artık daha anlamlı bir hal aldı.

Daha sonrasında aynı teknik mobil işlemciler üzerinde de denendi. Temmuz 2023’te tanıtılan Ryzen 9 7945HX3D, 3D V-Cache teknolojisinden yararlanan ilk mobil CPU oldu. AMD mühendisleri, çekirdek kompleks kalıbı (core complex die-CCD) üzerindeki mevcut L3 önbelleğin üzerine ek bir L3 önbellek birimi ekleyerek kapasiteyi katlamayı başardı. Ryzen 9 7945HX3D ise genişletilmiş L3 önbellek teknolojisini mobil alana ilk kez getirdi. Tıpkı masaüstü platformda olduğu gibi, şirketin amacı ek önbellekten yararlanabilen belirli iş yüklerinde daha yüksek performans sunmak üzere alternatifler sağlamak.

Ryzen 9000X3D Serisi

Şirket şimdi Ryzen 9000X3D isimlendirmesiyle beklenen seri ile birlikte tam teşekküllü overclock desteği sunmaya hazırlanıyor. Belki de siz bu makaleyi okurken işlemciler piyasada olacak. Sadece PBO veya CO ayarı değil, AM5 platformunu kullanan kişiler için tam hız aşırtma desteği sunulacak.

Dahası, beklentiler doğru çıkarsa 3D V-Cache ciddi bir değişime uğrayacak. Kırmızı takımın 3D kalıp istifleme yapısını tersine çevirdiği ve SRAM bloğunun artık CCD’lerin altına yerleştirildiği iddia ediliyor. Ryzen 5000X3D yongalar ilk piyasaya sürüldüğünde konsept, CCD’lerin üzerine bir L3 önbellek bloğu entegre etmekten ibaretti. Bu modelle ilgili en büyük sorun, yapısal bütünlük için CCD’lerin üzerinde ekstra silikon kullanılması nedeniyle ısı dağılımıydı. Termal kısıtlamalar nedeniyle 3D V-Cache teknolojili çiplerin saat hızları da olumsuz etkileniyordu ki bu sorunlar çözülmüş gibi görünüyor.

Ryzen 9000X3D ile ilgili yapısal sorunlar, önbellek kalıbının alt tarafa taşınmasıyla çözüme kavuşacak. Eğer gelen haberler doğruysa, AMD’nin yeni tasarımı hem mimari hem de paketleme açısından bir mühendislik harikası olacak.

AMD Ryzen X3D vs X: Fark Nerede Yatıyor?

Aslında Ryzen X3D işlemciler X muadillerine oldukça benzer. Zen mimarisi, çekirdek ve iş parçacığı sayısı ve genel yapılandırma aynı. Yani 3D V-Cache adı verilen teknik olmasa neredeyse aynılar. Ryzen X3D CPU’lar tasarımda aşağıdaki farklara sahip:

• L3 Önbellek Kapasitesinde Büyük Sıçrama: AMD, L3 Önbelleğin ana işlemci çekirdekleri üzerine 3D “istiflenmesini” gerektiren üretim yöntemi nedeniyle buna “3D V-Cache” adını veriyor. Ekstra önbellek katmanı sayesinde kapasite büyük miktarlarda artış gösteriyor.
• Frekans Daha Düşük: Taban ve boost frekansları X3D işlemcilerde genellikle 200-300 MHz civarında daha düşük. Bunun nedeni, çipin üzerine dahil edilen SRAM’in ekstra sıcaklık sağlaması. Ancak söylentiler doğru çıkarsa 9000X3D ile bu durum değişecek.
• Daha Düşük Maksimum Çalışma Sıcaklıkları: 3D V-Cache ile CPU önbelleği doğrudan çekirdeklerin üzerine istiflendiğinden, X3D CPU’lar aşırı ısınmaya karşı çok daha hassas ve daha fazla koruma önlemi gerektiriyor.

Hangisi Sizin İçin Daha İyi? X3D Gerekli mi?

Şimdi ekstra önbelleğin neler getirdiğine, düşük frekansların neler götürdüğüne gelelim. Kimler X, kimler X3D CPU tercih etmeli?

Genel Performans

İki işlemci çeşidinin arasında elbette bazı performans farkları var, ancak genel masaüstü kullanımında ve gündelik işlerde belirgin bir fark yok. En azından standart kullanıcılar için bir fark yok diyebiliriz.

X ve X3D çipler arasındaki MHz farkı bazı alanlarda performansı etkiler elbette. Ancak bu farklar web’de gezinme veya medya tüketimi gibi genel masaüstü kullanımı için fark yaratmaz. Yani günlük kullanım ve hafif iş yüklerinde X3D yongaların bir eksisi yok. Bu CPU’ların sunduğu farkı doğru bir şekilde değerlendirmek için ağır iş yüklerine göz atmamız gerekecek.

İşleme ve Üretkenlik Performansı

AMD Ryzen işlemciler render ve üretkenlik performansı açısından oldukça popüler. 2017’de kullanıcılara ulaşan ilk Zen mimarisinden beri çok çekirdek performansı her zaman üst seviyelerde oldu.

Peki Ryzen X3D CPU’ların bir avantajı veya dezavantajı var mı? Çok çekirdekli performans, daha düşük saat hızları ve termal kısıtlamalar nedeniyle açık bir şekilde darbe alıyor. Yani ham çok çekirdekli verimliliğe dayanan işleme ve üretkenlik uygulamalarında genel performans kaybı söz konusu.

Örnek bir testte görebileceğiniz gibi, Ryzen 7 5800X3D için en iyi durum senaryosu fotoğraf düzenleme. Çekirdekleri iyi ölçeklenen ağır iş işleme ve kod derleme iş yüklerinde kullanmaya başladığınızda, 5800X3D’nin zayıf yönleri kendini göstermeye başlıyor. 7900X3D ve 7950X3D‘ye geçtiğimizde, DaVinci Resolve ile video düzenleme yapıldığında performansın düşüş yaşadığını görüyoruz.

Performans farkının düzeyi işlemci modeline, kullandığınız yazılıma ve o anki iş yüküne göre değişmekte. Eğer üzerinde çalıştığınız işlerde önbellek kapasitesi önemliyse X3D yongaların avantajını da görebilirsiniz. Ancak genel olarak ham performans söz konusu olduğunda “X” ekini alan standart çipler daha stabil ve daha performanslı. Bir profesyonel için en iyi seçim, fiyatları da hesaba kattığımızda neredeyse her zaman Ryzen X Serisi olacaktır.

Güncelleme: Ryzen 9000X3D Serisi ile Tablo Değişiyor

Blender Open Data kayıtları, yakında piyasaya çıkması beklenen Ryzen 7 9800X3D modeline ait performans sonuçlarını ortaya çıkardı. Görünüşe göre yeni nesil X3D CPU’lar bu kez sadece oyunculardan ziyade daha geniş bir kitleye hitap edecek.

Blender Open Data, Blender V4.2.0 kıyaslamasında farklı CPU’ların performansını kullanıcı dostu bir web arayüzünde bir araya getiriyor. Test kurulumu ve CPU özellikleri maalesef listelenmiyor, ancak işlemcinin üretkenlik görevlerindeki potansiyelini anlamamız için önemli veriler mevcut.

Yaklaşan X3D işlemci, Blender listelerine göre 323,76 puan elde etmiş. Bu da önceki nesil Ryzen 7 7800X3D ile kıyaslama yapıldığında %26 gibi ciddi bir fark demek.

Ryzen 7 7700X önceki nesil 7800X3D’den daha hızlıydı, çünkü AMD’nin X3D çipleri yavaş saatler ve termallerin bir kombinasyonu ile sınırlıydı. Ancak 9800X3D bu kez Ryzen 7 9700X’i %11 oranında kolayca geride bırakıyor. Daha da tuhaf olan 9700X’in 5,5 GHz ile daha yüksek bir boost clock’a sahip olması. Oyun her zaman bu X3D CPU’ların güçlü bir parçasıydı ancak AMD’nin yenilenen tasarımı 9800X3D’nin X3D olmayan muadillerine üretkenlikte de ayak uydurmasını ve hatta onları geçmesini sağlayacak gibi görünüyor.

Oyun Performansı

Şimdi geldik 3D V-Cache işlemcilerin kendini gösterdiği alana. Ryzen X3D CPU’lar, çekirdek başına performansı artırmayı amaçlayan büyük L3 önbellek kapasitesiyle birlikte özellikle oyunlarda performansı uçuruyor. Bunu zaten yapılan her kıyaslamada görmüşsünüzdür.

Oyunlar ve önbellekten yararlanan diğer yazılımlar masaya geldiğinde, X3D çipler tartışmasız galip. Tek çekirdek performansından en çok etkilenen iş yükü PC oyunları. Ryzen X CPU’lar da başarılı, ancak AMD, X3D ile Intel ile olan yarışa her zaman bir adım önde başlıyor.

Aradaki performans farkı oyuna bağlı olarak değişse de, genel olarak X3D takısını alan modeller 3D olmayan muadillerine kıyasla önemli farklar atıyor. Neredeyse her zaman güçlü FPS artışları görüyoruz. Bazı oyunlarda bu oran %5 veya daha az olabilir, ancak çoğunda %10-20’lik bir oyun performansı farkı ortaya çıkıyor.

Sonuç

Günün sonunda işlemciler çoğu iş yükünde neredeyse aynı performansı gösteriyor. Üretkenlik söz konusu olduğunda fiyat/performans oranıyla “X” olan yongalar daha önde, X3D olanlar pahalı olması nedeniyle gölgede kalıyor. Eğer oyunlar sizin için önemliyse, 3D V-Cache destekli modellere yatırım yapmaya değer.

Neden Ryzen X İşlemci Almalıyım?

• Fiyat/performans oranı için.
• Üstün oyun performansına ihtiyacınız yoksa, çok sık oyun oynamıyorsanız.
• Daha uygun fiyatla daha iyi çok iş parçacıklı performans istiyorsanız.
• Bilgisayarınızı oyunlar dışında gündelik işlerde ve farklı ortamlarda kullanacaksanız.

Neden Ryzen X3D İşlemci Almalıyım?

• Üstün oyun performansı istiyorsanız.
• Çok çekirdekli CPU performansından biraz olsun ödün vermek sizin için sorun değilse.
• Yüksek oyun performansı ve önbellek kapasitesi karşılığında daha fazla ödeme yapmayı kabul ediyorsanız.