Aynı anda birden fazla bakış açısı tasarlamak mümkün mü?

Bir düşünceye yaklaşmanın sonsuz sayıda yolu olabilir. Ancak çoğumuz, içgüdüsel olarak yalnızca bir tanesini seçeriz. Diğer olasılıklar sanki bir sis perdesinin ardında kalır. Peki, zihinsel kapasitemiz aynı anda birden fazla bakış açısını işleyebilir mi? Yoksa seçim yapmak, düşünmenin doğal bir parçası mıdır?

Bu yazı, zihinsel çerçevelemeyi sorgulayanlara; fikrin tek boyutlu olmadığını hisseden ama çok boyutlu düşünme pratiğini nasıl geliştireceğini bilmeyenlere bir çağrı olabilir.

Zihin seçmeye meyillidir ama bu bir zorunluluk değil

İnsan beyni, karar almak ve enerji tasarrufu yapmak üzere evrilmiş bir sistemdir. Bu nedenle, çoğunlukla “bir” bakış açısına tutunuruz. Kimi zaman kendi değerlerimize, kimi zaman ise en az çelişki doğuran seçeneğe yöneliriz.

Ama bu bir sınır değil; bir eğilimdir.

Zihin, isterse aynı anda birden fazla pencere açabilir. Sadece bu pek sık denenmez. Çünkü çelişkiyle kalmak rahatsız edicidir.

Eş zamanlı düşünme: Zihinsel paralellik mümkün mü?

Bir argümanı savunurken aynı anda karşıt görüşü içten içe anlayabiliyor musun? Veya bir duruma “hem doğru hem de sorunlu” diyebiliyor musun?

Eğer evetse, zihinsel paralellik başlıyordur. Bu, “kararsızlık” değil; “çoklu durumu taşıyabilme kapasitesi”dir. Zihinsel olarak güçlü olan kişiler, kendi fikirlerini çürütebilecek düşünce biçimlerine de bilinçli olarak yer açabilir.

Zihin bu hâlde bir mahkeme salonuna dönüşür: her ses dinlenir ama karar hemen verilmez.

 Aynı anda farklı bakmak ne işe yarar?

• Duygusal yükleri hafifletir. Tek perspektifte kalmak, çoğu zaman duygusal ağırlık yaratır. Alternatif bakışlar ise mesafe sağlar.
• Yaratıcılığı artırır. Çözüm üretme kapasitesi genişler. Zihin, “ya/ya da” değil “hem/hem de” şeklinde işlemeye başlar.
• Empatiyi büyütür. Kendi pozisyonunu askıya almak, başkasının pozisyonunu anlamayı mümkün kılar. Ama bu da bir maliyetle gelir: zihinsel konfor alanının kaybı.

Aynaya bakmak: Bu fikri senin için ne zorlaştırıyor?

Bazı insanlar için çoklu bakış açısı “belirsizlik” demektir ve bu rahatsız eder. Kimileri içinse “kendi fikrini sahiplenememek” gibi algılanır. Bu yüzden çok yönlü düşünmek bazen zayıflıkla karıştırılır. Oysa durum bunun tam tersidir.

Birden fazla pozisyonu düşünebilmek, entelektüel cesaret ister.  Çünkü bu, kendi fikrine meydan okumanı gerektirir.

Fikirler bizi değil, biz fikirleri taşıyabiliriz

Aynı anda birden fazla bakış açısı tasarlamak, hem mümkündür hem de geliştirilebilir bir beceridir. Bunun ilk adımı, kendi fikrine biraz mesafe koyabilmektir.

Bazen bir fikri savunmak değil, onun çevresinde dolaşmak gerekir.
 Bazen de sadece “düşünmenin kendisini” düşünmek.

“İki çelişkili düşünceyi aynı anda zihninde tutabilirsen, yaratıcı bir şeyler başlamak üzeredir.” -F. Scott Fitzgerald

Kaynak: https://fs.blog/dani-shapiro-still-writing/ ‘dan esinlenildi.

İlginizi çekebilir: Bekleme anlarının düşünsel değeri