Sinir sisteminin strese karşı geliştirdiği savunma mekanizması

Herhangi bir tehlikeye veya stresli bir duruma karşı verilen ‘’savaş ya da kaç’’ tepkisine neredeyse hepimiz aşinayız. Bu tepki, insanların ya tehlikeyle yüzleşmelerine ya da ondan uzaklaşmalarına yol açıyor. Bu iki davranıştan farklı olarak bir de fonksiyonel donma şeklinde anılan bir hayatta kalma mekanizması karşımıza çıkıyor. Bu yazımızda, fonksiyonel donmanın ne olduğunu ve bu durumla nasıl başa çıkabileceğinizi kaleme aldık.

Fonksiyonel donma nedir, hangi belirtilere sahiptir?

İngilizce’de ‘’functional freeze’’ olarak bilinen fonksiyonel donma, sinir sisteminin stres ve travmaya karşı geliştirdiği bir savunma mekanizması olarak açığa çıkıyor. Bu mekanizma, işe gitmek veya evdeki sorumlulukları yerine getirmek gibi günlük rutinler tamamlanırken iç dünyada sıkışmışlık ve uyuşmuşluğun hakimiyeti ele geçirişini açıklıyor.

Fonksiyonel donmayı deneyimleyen kişiler, dışarıdan bakıldığı zaman gayet işlevsel gözüküyorlar. Her ne kadar bu bireyler günlük işlerini tamamlayabilseler de duygularına, düşüncelerine ve içsel ihtiyaçlarına karşı uyuşukluk yaşıyorlar.

Fonksiyonel donma, çeşitli fiziksel ve psikolojik belirtilerle kendisini gösterebiliyor. Bu duruma sahip insanlar, motivasyon eksikliği ve yorgunluk yaşıyorlar. Aynı zamanda, temel kişisel bakımı sürdürmekte zorluk çekmek, nedeni anlaşılamayan bir korku hissetmek, sosyal ortamlardan uzaklaşmak ve herhangi bir işe başlamayı ertelemek de bu durumun belirtileri arasında bulunuyor.

Bir süre sonra zaman algısında bozulmaya ve karar verememeye yol açan fonksiyonel donma, vücudun belirli bölgelerinde fiziksel hissizlik de yaratabiliyor. Buna ek olarak, bu durumun kaslarda gerginliğe veya gevşekliğe neden olabildiğini de belirtmeliyiz. Ayrıca, fonksiyonel donmayı yaşayan insanlar çok kısık sesle konuşabiliyorlar ve donuk bir ifade geliştirebiliyorlar.

Fonksiyonel donma neden deneyimlenir?

Yaşam kalitesini ciddi ölçüde düşüren fonksiyonel donma, temelde sinir sisteminin strese ve duygusal yoğunluğa karşı verdiği bir tepki olarak değerlendiriliyor. Bu tepkinin arkasında çeşitli nedenler bulunabiliyor:

• Travmatik deneyimler: Başta çocukluk dönemi olmak üzere hayatın herhangi bir noktasında deneyimlenen travmalar fonksiyonel donmaya yol açabiliyor. Fiziksel şiddet, cinsel saldırı, doğal afet, istismar, ihmal ve ciddi kazalar stresle başa çıkma mekanizmalarını etkileyebiliyor.
• Kronik stres: Sürekli ve yüksek düzeyde stres, sinir sisteminin alarma geçmesine sebep olabiliyor. İş ve eğitim hayatından, insan ilişkilerinden veya günlük yaşamın koşuşturmacasından kaynaklanan stres, fonksiyonel donmayı beraberinde getirebiliyor. Bu noktada, stres başa çıkılamaz bir hale geldiği zaman fonksiyonel donmanın açığa çıktığını vurgulamak istiyoruz.
• Çaresizlik hissi: Bireyin kontrolü dışında olan veya kaçamadığı durumlar ve olaylar çaresizlik hissini tetikleyebiliyor. Bu his de fonksiyonel donmayı açığa çıkarabiliyor.
• Çevresel faktörler: Yargılanma korkusu, iklim krizi ve ekonomik belirsizlik gibi dış faktörler de bu mekanizmayı ortaya çıkarabiliyor. Bunlara ek olarak, düzensiz ve kaotik bir yaşam da bireyin bunalmasına yol açarak fonksiyonel donmayı destekleyebiliyor.
• Tükenmişlik: Uzun çalışma saatleri, kaba iş arkadaşları, mikro yöneticiler ve yeteri kadar dinlenememe gibi durumlar tükenmişliğe neden olabiliyor. Bu durum da vücudun tehlikelerle başa çıkmak için harcadığı enerjiyi tüketerek fonksiyonel donmayı tetikleyebiliyor.

Fonksiyonel donmayla nasıl başa çıkabilirsiniz?

Bireysel dayanıklılığı düşük insanları daha hızlı bir şekilde etkisi altına alan fonksiyonel donma, kalıcı bir durum olmayıp çeşitli pratiklerle elimine edilebiliyor. Eğer bu durumu ara sıra deneyimlediğinizi düşünmekteyseniz bu pratikleri göz önünde bulundurabilirsiniz.

Sağlıklı bir yaşam tarzı geliştirin

Sağlıklı ve dengeli bir yaşam tarzını benimseyerek sinir sisteminizi sakinleştirebilirsiniz. Her gün yeteri kadar uyumaya, dengeli ve düzenli beslenmeye ve günlük planlar yapmaya özen gösterebilirsiniz. Ayrıca, ilgi alanlarınıza uygun hobileri değerlendirerek kendinize zaman ayırmayı da unutmamalısınız.

Topraklanın

Topraklanma, vücutta bulunan doğal elektrik yüklerini dengelemeyi sağlıyor. Bu tekniği uygulayarak doğayla bağlantı kurabilirsiniz ve sinir sisteminizi düzenleyebilirsiniz. Bu teknik için çıplak ayakla toprağa basmanız yeterli. Buna ek olarak, duygusal açıdan dengelenmek için doğada vakit geçirmeye de özen gösterebilirsiniz. Doğanın sinir sistemini yatıştıran etkisinden yararlanmak için ağaçların yoğunlukta olduğu alanlarda yürüyüş yapabilirsiniz veya bisiklet sürebilirsiniz.

Meditasyonu, nefes egzersizlerini ve mindfulness pratiklerini değerlendirin

Hem zihni hem bedeni rahatlatan spiritüel eylemler, fonksiyonel donmayla başa çıkma sürecini etkili bir şekilde destekliyor. Bu eylemler arasından meditasyon, nefes egzersizleri ve çeşitli farkındalık pratikleri ön plana çıkıyor. Bu eylemleri düzenli olarak uygulayarak bedeniniz ve zihniniz arasındaki bağlantıyla birlikte iç dünyanızı güçlendirebilirsiniz.

Sosyal açıdan zenginleşin

Fonksiyonel donma çoğu zaman sosyal izolasyona yol açıyor. Bu yüzden, diğer insanlarla olan etkileşimlerinizi her daim canlı tutmalısınız. Aile bireylerinizle, arkadaşlarınızla ve diğer sevdiğiniz insanlarla yeteri kadar vakit geçirerek hayatınızdaki sosyal desteği somutlaştırabilirsiniz.

Fiziksel olarak aktif kalın

Fiziksel aktiviteyle vücudunuzun doğal enerji akışını harekete geçirerek sinir sisteminizi düzenleyebilirsiniz. Yoga, tai chi ve yürüyüş gibi aktivitelerle kontrolü ve bedensellik duygusunu ele geçirebilirsiniz. Bu sayede, fonksiyonel donmanın önüne geçebilirsiniz.

Eğer fonksiyonel donmayla tek başınıza mücadele edemediğinizi düşünüyorsanız travmalar üzerine çalışan bir uzmandan profesyonel destek alabilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Sinir sistemini yatıştırmanın 10 pratik ve etkili yolu