Analitik Düşünme Nedir? Analitik Düşünme Yöntemleri Nedir?

Hayattaki zorluklar ve olumsuzluklar karşısında başarıdan ödün vermemek için karmaşık problemleri çözme becerisine sahip olmak gerekiyor. Olaylar arasında bağ kurabilen, sorunun bütününü anlayarak zamanında etkin çözüm üretmeyi başaran kişiler; hem iş hayatında hem sosyal hayatta en az bir adım önde oluyor. Analitik düşünme olarak adlandırılan problem çözme becerisi, iş dünyasındaki profesyonellerin adaylarda aradığı en temel özelliklerden biri. Doğru teknik ve uygulamalarla analitik düşünme becerisini geliştirmek mümkün.

Analitik Düşünme Yeteneği Nedir?

İş ilanlarında sıklıkla kullanılan analitik düşünme, adaylarda aranan birincil özellikler arasında yer alır. Bu durum da “Analitik düşünme ne demek?” ya da “Analitik Düşünme Nedir?” gibi soruları beraberinde getirebilir. Analitik düşünme yeteneği; bilgi toplamayı, önemli bilgileri öne çıkarmayı, problemi parçalarına ayırıp analiz etmeyi, çözüme yönelik karar almayı ve alınan kararları değerlendirmeyi baştan sona bir süreç olarak kapsar. Kısaca karmaşık bir problemi bileşenlerine ayırarak sistematik bir biçimde çözme metodudur.

Bir problem ne kadar zor ve karışık görünürse görünsün, olabildiğince küçük parçalara ayrılarak incelendiğinde daha kolay yönetilebilir hâle gelecektir. Parçalar arasındaki neden sonuç ilişkilerini, benzerlikleri, farkları ve tekrar eden yönleri görebilmek; sorunu çözmenin ilk ve en büyük adımı sayılabilir. 

Analitik düşünme, genellikle sabırlı olmayı gerektirir. Olaylar ve durumlar karşısında hemen aksiyon almak yerine beyin fırtınasına zaman ayırmak önemlidir. Karar alıp uygulamaya geçmeden önce stratejik bir pozisyon belirlemek, riskten kaçınmak ya da zaman kaybetmek anlamına gelmez. Analitik düşünme becerisinin gelişmesiyle birlikte süreçler bir adım yavaşlar gibi görünse de aslında geleceğe yönelik atılan adımlar daha sağlam ve tutarlı hâle gelir.

Analitik Düşünme Basamakları Nelerdir?

Hayatın farklı dönemlerinde, farklı sebeplerle analitik düşünme yeteneğine ihtiyaç duyulabilir. İş ve okul yaşamındaki problemlerin çözümünde olduğu kadar özel hayattaki krizlerin yönetiminde ya da kişisel kararlar almadan önce de analitik düşünmeye başvurulabilir.

Analitik düşünme basamakları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Konu başlığının ya da problemin belirlenmesi, 
• Deneme yanılma ve gözlem metotları ile gerekli bilgilerin toplanması,
• Konu hakkında derin bilgi sahibi olduktan sonra çözüm yolunun belirlenmesi,
• Çözüm yollarının uygulamaya konması ve test edilmesi,
• Sonuçların değerlendirilmesi,
• Edinilen tecrübenin gerekirse yeni denemelerde kullanılması.

Analitik Düşünme Yöntemleri

Hayatın içinde neden-sonuç ilişkisiyle birbirine bağlanan tüm olay ve durumlar, analitik düşünme örnekleri olabilir. Yaşanan her şey bir olay örgüsünün parçası olduğuna göre spordan sanata, kişisel hedeflerden gelecek planlarına kadar hayatın her alanı; analitik bir yaklaşım benimsemek için fırsat olarak görülebilir. Tıpta hastaya müdahale etmeden önce anamnez adı verilen hasta öyküsünün doğru şekilde alınması, tedavi planlamasında kilit rol oynar. Bu durum tüm yaşam pratiklerine de uyarlanabilir.

Günlük hayatta analitik düşünmek için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir:

• Soru Sormak ve Eleştirel Düşünmek: “Bu konu hakkında ne biliyorum?” ya da “Bu konu hakkında neyi öğrenmek istiyorum?” gibi basit bir soru bile analitik düşünmeyi başlatabilir. Her bilginin kaynağını ve doğruluğunu sorgulamak, eleştirel düşünmek anlamına gelir.
• Aktif Dinlemek: Problemlerin sebebini anlamak için doğru ve etkili bir iletişim gerekir. Bilgi edinmeye çalışırken başkalarına olabildiğince amaca yönelik sorular sormak, spesifik ve empati odaklı bir yaklaşım benimsemek büyük önem taşır. 
• Sonuç Odaklı Olmak: Analitik düşünme sürecinde, sonunda ulaşılmak istenen hedefi olabildiğince net bir biçimde ortaya koymak ve hedefe sadık kalmak önemlidir. Bu hedef, varsa ekip arkadaşlarıyla ya da yöneticilerle paylaşılabilir.
• Beyin Fırtınası Yapmak: Tek bir düşünceye saplanıp kalmadan olabildiğince fazla düşünce üretmeye yarayan beyin fırtınası yöntemi, nesnel olmak adına fayda sağlar. Doğru bilinen inançların sadece olayları değerlendirmekte kullanılan perspektiflerden biri olduğunu görmek, analitik düşünceye yardım eder. 
• Zayıf Noktaları Görmek: Analitik düşünme sürecindeki yanlış bir varsayım, problemin çözümünü tamamen etkileyebilir. Ön yargıları ya da duygusal kararları fark edip eleyebilmek ya da engelleyebilmek, objektif bir sonucu da beraberinde getirir.
• Başka Açıdan Bakmak: Olabildiğince esnek bir bakış açısı geliştirmek de analitik düşünmenin gereğidir. Olaylara ve durumlara farklı perspektiflerden bakıldığında probleme yönelik çözümler de değişebilir.

Analitik ve eleştirel düşünmede akıl yürütmeye kılavuzluk etmesi açısından tüm düşünceler belirli normlar çerçevesinde değerlendirilebilir. Entelektüel normlar olarak ifade edilen kriterlere aşağıdaki soruları sorarak ulaşmak kolaylaşır ve böylece problem çözme süreci, adresi bilinmeyen bir yere gitmekten korunmuş olur:

• Açıklık: Konuyu örneklerle açıklamak mümkün mü?
• Doğruluk: Bunun doğruluğunu nasıl teyit edebiliriz?
• Belirginlik: Biraz daha spesifik olmak mümkün mü?
• İlgililik: Olayın problemle ilişkisi nedir?
• Derinlik: Konunun karmaşık yanları nelerdir?
• Genişlik: Konuya başka hangi açıdan bakabiliriz?
• Mantık: Bu bilgiler bir anlam ifade ediyor mu?
• Anlamlılık: Odaklanılması gereken ana konu bu mudur?
• Adalet: Başkalarının görüşleri temsil ediliyor mu?

Analitik Düşünmenin Faydaları Nelerdir?

Her seviyeden iş pozisyonu için kritik bir öneme sahip olan analitik düşünme becerisi, problemler karşısında daha güçlü ve soğukkanlı kalabilmeyi sağlar. Çözüme giden farklı yollar, fikirler ve seçimler arasında kaybolmamak için bir adım geriden büyük resme bakabilmek gerekir. Analitik düşünme yöntemleri ile hareket etmek bireylere, ekiplere ve çalıştıkları kurumlara fayda sağlayabilir.

Aceleci bir biçimde duygu ve deneyimleri genelleştirmek, benimsenen inançları sorgulamamak; analitik düşünme yolundaki tuzaklardır. Analitik düşünmeyen birey hatalı açıklamaları doğru kabul ederek yoluna devam edebilir, gerçekçilikten ve hedeften uzaklaşabilir ve bir durum içerisindeki çelişkileri fark edemeyebilir.

Analitik düşünme faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Analitik düşünme becerisi geliştikçe problemlerin çözümü hızlanır. Bu durum kişilere zaman kazandırır.
• Analitik düşünebilen birey olaylara müdahale etmeden önce eylem planı hazırlar ve böylece parasını, emeğini ya da enerjisini boşa harcamaz.
• Mantık yürütme, sonuç odaklı olma gibi analitik beceriler, akademik kariyerde başarıyı getirir.
• Yönetici ve liderler analitik düşünme ile hareket ettiklerinde daha kolay bir şekilde akılcı ve etkin kararlar alabilirler. Bu sayede iş ortakları arasında güven ortamı oluşur.
• Analitik düşünme sayesinde olaylar arasında bağ kurabilme yeteneği geliştiğinden geçmiş tecrübelerden yararlanmak ve hatalardan ders çıkarmak mümkün hâle gelir.
• Analitik düşünce, yapılan işin tüm detaylarına hâkim olmak için ortam yaratır. Bu durum uzmanlığı ve iş geliştirmeye yönelik yeni adımları beraberinde getirir.

Analitik Düşünme Nasıl Geliştirilir?

Analitik düşünceyi öğrencilik yıllarından başlamak üzere olabildiğince hayatın merkezine yerleştirmek, her açıdan fayda sağlar. Analitik düşünme yöntemleri her fırsatta uygulanırsa başarı ve verimlilik kendiliğinden gelebilir. Analitik düşünme yeteneğinden yana eksik hissedenler için iyi haber, bu yeteneğin hayat boyu gelişime açık olmasıdır. Bulmaca çözmek ya da kitap okumak gibi birçok keyifli aktivite, beklenmedik biçimde analitik düşünceye hizmet eder.

Analitik düşünme yeteneğini geliştirmenin yollarından bazılarına kısaca değinelim:

• Kitap Okumak: Düzenli bir biçimde farklı alanlarda kitap okumak, zihni aktif tutmak anlamına gelir. Romanlarda olayları karakterlerin gözünden görebilmek analitik düşünmeyi geliştirir. Kitap okumaya okuma gruplarıyla katılmak da eklenirse eserin kurgusu üzerinde sesli düşünme ve başkalarıyla tartışma fırsatı elde edilir. Bu da zihni daha fazla geliştirir.
• Matematikle İlgilenmek: Matematik problemlerinde adım adım sonuca doğru ilerlemek, gerçek hayattaki problemleri küçük parçalara ayırmak için âdeta bir ön gösterim niteliği taşır. Okul hayatı bitse de online ya da yüz yüze kurslar aracılığıyla matematik ile olan ilişki hayat boyu sürdürülebilir.
• Zekâ ve Strateji Oyunları Oynamak: Matematiği içinde saklayan oyunlar, vaktin nasıl geçtiğini anlamadan analitik düşünceye yatırım yapmayı sağlar. Sudoku, kutu oyunları ya da bulmacalar; farklı yönleriyle analitik düşünme alışkanlığını pekiştirebilir.
• Yeni Şeyler Öğrenmek: Bir dil öğrenmek ya da hobi edinmek, günlük rutini kırarak zihinde yeni bir sayfa açar. Öğrenmenin yalnızca okul hayatı ile sınırlı kalmadığı durumlarda analitik düşünce, kendisine filizlenecek bir alan yaratmış demektir.
• Günlük Tutmak: Analitik düşünmenin geçmişten ders çıkarmakla yakından ilişkisi bulunur. Günlük tutmak, olayları yeniden gözden geçirmek için kazanılabilecek en iyi alışkanlıklardandır. Modern dünyada günlük tutmanın karşılığı blog yazmak olabilir.
• Eğitim Almak: Sektördeki profesyonellerden bire bir ya da LMS aracılığıyla analitik düşünme eğitimi almak da bu yeteneği geliştirmeye destek olabilir.

İş Hayatında Analitik Düşünmenin Önemi

Analitik düşünmenin akademik kariyerde ve çalışma hayatında başarı sağladığı defalarca kez tecrübe edildiğinden bu beceri, iş ilanlarının olmazsa olmazları arasında yer alır. Özellikle lider ve yönetici kadrolarına yeni işe alım yapmadan önce bireysel ve toplu mülakatlarda adayın problem çözme becerileri test edilebilir. Vaka çalışmalarında analitik düşünme örnekleri sıklıkla canlandırılır, örnek bir problem üzerinden adayların nasıl bir yaklaşıma sahip olduğu gözlemlenebilir.

İşe alımları analitik düşünebilen adaylar arasından yapmak kadar mevcut ekipleri analitik düşünme yönünde eğitmek de önem taşır. İş hayatındaki mevcut problemlere her günün yenileri eklenebilir. Teknik ve teknolojik gelişmelerin doğal bir sonucu olarak dijital problemler doğabilir. Ekiplerin problem çözme alanında yetkinliğe sahip olması ve bunu sürdürebilmesi, analitik düşünmeyi teşvik etmekle mümkündür. 

İş dünyasında analitik düşünme tekniklerini uygulamak aşağıdaki durumlarda fayda sağlar:

• Bütçe Planlama: Maliyetlerin azaltılmasından yeni bir projenin bütçesinin hesaplanmasına dek tüm planlama işlemleri; öncelikle analitik düşünme süzgecinden geçirilirse gerçekçi sonuçlara ulaşılabilir. Bir maliyet kesintisi olacaksa bunun malzeme giderlerinden mi yoksa ulaşım maliyetinden mi yapılacağı gibi kararlar, verilerin analizi ile mümkün olur. 
• Müşteri Deneyimini İyileştirme: Müşterilerden gelen sipariş hacmi ya da sipariş sıklığı gibi verilerin analizinin doğru zamanda doğru şekilde yapılması, daha iyi müşteri deneyimi ve daha çok satış olarak şirket yararına sonuçlanacaktır. Müşteri şikâyetleri de aynı şekilde bir havuzda toplanarak gruplandırılabilir ve analiz edilebilir.
• Problem Çözme: Bilgi işlem sistemlerindeki problemlerden tedarikçilerle olan anlaşmazlıklara kadar her türlü problem, departmanların birbirini etkin dinlemesi ve problemin sebebinin doğru analiz edilmesi yoluyla çözülebilir. İş akışı gözden geçirilerek aksaklığın bulunduğu nokta saptanır ve bu noktaya müdahale gerçekleştirilir.
• Yeni İş Fırsatlarının Değerlendirilmesi: Yeni sektörlere ya da lokasyonlara yatırım kararı almadan önce mevcut durumdaki marj ya da maliyet gibi bilgilere tam anlamıyla hâkim olmak, kararlardaki isabet oranını artırır. Sadece en düşük maliyete sahip olan ya da en çok kazanç getiren alternatife yönelmemek, kararların uzun vadeli sonuçlarını da göz önünde bulundurmak, iş hayatında istikrarlı olabilmenin gereklerindendir.
• Bilgi Paylaşımı: Bir ürünü yeni bir müşteriye sunmak ya da farklı bir departmana proje tanıtımı yapmak gibi bilgi paylaşımı gerektiren durumlarda önce hedef kitle üzerinde bir analiz yapılabilir. Böylece iş sunumunda doğru dili kullanmak ve etkili iletişim kurmak mümkün olur.

Siz de farklı seviye ve pozisyonlardaki şirket çalışanlarınızın analitik düşünme becerilerini geliştirmek için LMS’mizi kullanmaya hemen başlayabilirsiniz. Analitik düşünme eğitimlerini ve eğitimlere ait her türlü dokümanı yapay zekâ destekli LMS platformumuz aracılığıyla ekiplerinize iletebilir ve çalışanlarınızın bu alandaki yetkinliğini çevrim içi platformda test edebilirsiniz.