Demir eksikliği: Sessiz ama etkili bir problem

Demir, vücudumuzda yüzlerce enzimin ve proteinin yapısında yer alan, kan yapımı için hayati öneme sahip bir mineraldir. Kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan hemoglobinin ana bileşenidir. Eksikliğinde dokulara yeterli oksijen ulaşamaz; bu da yaşam kalitemizi sessizce ama derinden düşürür.

Dünya genelinde en yaygın beslenme sorunlarından biri olan demir eksikliği, özellikle kadınlar, çocuklar ve vejetaryen beslenenlerde daha sık görülür. Türkiye’de kadınların ve çocukların önemli bir kısmında demir eksikliğine bağlı kansızlık (anemi) mevcuttur.

Demir eksikliğinin belirtileri

Demir eksikliği genellikle yavaş gelişir; bu yüzden belirtiler gözden kaçabilir. Ancak şu şikâyetler varsa dikkat edilmelidir:

• Yorgunluk, halsizlik
• Baş dönmesi, baş ağrısı
• Uykusuzluk
• Konsantrasyon güçlüğü, hafıza sorunları
• Bacak krampları
• Saç dökülmesi, tırnaklarda kırılma
• Dilde yanma, ağız köşelerinde çatlaklar
• Sık hastalanma, bağışıklık düşüklüğü
• Toprak veya buz yeme isteği (pica)
• Solgun cilt, çarpıntı, nefes darlığı

Kimler risk altında?

Bazı gruplarda demir eksikliği daha sık görülür:

• Hamileler ve emziren anneler
• Ergenlik çağındaki gençler
• Adet döngüsü yoğun olan kadınlar
• Vejetaryen ve vegan beslenenler
• Sık kan bağışı yapanlar
• Kronik bağırsak hastalığı olanlar (Çölyak, Crohn vb.)
• Diyaliz hastaları

Demir eksikliğinin nedenleri

• Yetersiz alım: Kırmızı et, balık, yumurta gibi demir açısından zengin gıdaların az tüketilmesi
• Emilim bozuklukları: Çölyak, mide asidi yetersizliği, bağırsak hastalıkları
• Artmış ihtiyaç: Gebelik, emzirme, çocukluk, ergenlik
• Kan kaybı: Adet kanamaları, mide-bağırsak kanamaları, ameliyatlar
• Bazı ilaçlar: Uzun süreli aspirin veya mide asit baskılayıcı ilaç kullanımı

Demir takviyesi konusunda dikkat edilmesi gerekenler

Demir, “fazlası faydalıdır” mantığıyla kullanılabilecek bir mineral değildir. Fazla demir; kalp, karaciğer ve kemik iliğinde birikerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Özellikle erkekler ve menopoz sonrası kadınlar, demir eksikliği tanısı olmadan takviye kullanmamalıdır.

Takviye kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:

• Tiroid ilaçlarıyla aynı öğünde alınmamalıdır (emilimi bozar).
• Demirle aynı öğünde kalsiyum, çinko veya mangan alınmamalıdır.
• C vitamini ile birlikte alındığında emilim artar.
• Kahve, çay, süt ve tahıllar emilimi azaltır; takviyeden 1-2 saat sonra tüketilmelidir.
• Gün aşırı ve düşük doz kullanmak, bağırsak emilimini artırabilir.

Tedavi süreci

Demir eksikliği tanısı konulduğunda öncelikle neden bulunur; gerekiyorsa kan kaybı, emilim bozukluğu veya başka hastalıklar tedavi edilir.

Ağızdan alınan takviyelerle hemoglobin genellikle 2-3 hafta içinde artmaya başlar, ancak depoların dolması birkaç ay sürebilir. Düzenli kan testleriyle takip gerekir.

Demirden zengin besinler

Doğal yollarla demir almak güvenli ve etkilidir:

• Kırmızı et, sakatat (özellikle karaciğer)
• Tavuk, hindi
• Balık ve deniz ürünleri
• Yumurta sarısı
• Kuru baklagiller (mercimek, nohut, fasulye)
• Koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, pazı)
• Kuru meyveler (kayısı, üzüm)
• Kabak çekirdeği, badem, kaju

İpucu: Bitkisel kaynaklı demirin emilimini artırmak için yanında C vitamini içeren besinler (portakal, kivi, biber, domates) tüketin.

Son söz

Demir eksikliği önlenebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur. Düzenli sağlık kontrolleri, dengeli beslenme ve doğru takviye kullanımı ile kansızlığın önüne geçilebilir.

Özellikle risk grubundaki kişilerin demir seviyelerini düzenli ölçtürmesi, hem yaşam kalitesini hem de genel sağlığı önemli ölçüde iyileştirir.

İlginizi çekebilir: Diyetin ötesinde: Sürdürülebilir sağlıklı beslenmeye giden yol

The post Demir eksikliği: Sessiz ama etkili bir problem appeared first on Uplifers.

Kaynak