Evcil Hayvanlarda Stres Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Çözülür?

Çoğumuz stresin sadece insanlara özgü olduğunu düşünürüz. Fakat hayvanlar da tıpkı insanlar gibi stres, anksiyete ve depresyon sorunlarıyla karşılaşabilir. Üstelik söz konusu insan ile birebir temas halindeki biricik evcil hayvanlarımız olduğunda bu sorunların şiddeti beklenenden fazla olabilir. Çünkü hayvanlar birlikte yaşadıkları insanların ruh halinden, davranışlarından ve yaşadıkları mental veya fiziksel sorunlardan doğrudan etkilenirler. Bizimki kadar güçlü bünyelere sahip olmayan sevimli arkadaşlarımızda stres yönetimi doğru yapılmazsa ne yazık ki son derece ciddi hastalıklar ve problemler baş gösterebilir. 

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Evcil hayvanlarda stres belirtileri

Evcil hayvan bakımında stres mekanizmalarını tespit etmek ve kontrol altına almak büyük önem taşır. Stres faktörlerinin kontrol altına alınmadığı bir ortamda dış uyaranlara karşı normalden çok daha hassas hale gelebilir ve saldırganlık, içe kapanıklık, mutsuzluk gibi davranışlar sergileyebilir. Bununla birlikte her türün ve bireyin yaşadığı stres karşısında gösterdiği tepki farklıdır. Bu farkların bilincinde olmak, uyaranları tespit ederek huzurlu ve güvenilir bir ev ortamı sağlamanıza yardımcı olabilir.

Kedilerde stres genellikle şu belirtilerle karakterizedir:

• Aşırı tüy dökülmesi ve deri problemleri
• Tuvalet alışkanlıklarında değişiklik
• Beklenmedik yerlere idrar yapma
• Kusma ve ishal 
• Yutma ve yalamada artış
• Ani agresiflik veya saklanma isteği
• İştah kaybı veya dalgalanmaları
• Tırmalama alışkanlıklarında değişiklik
• Vücut etrafına sarılan kuyruk
• Artan miyavlama
• Sürekli tetikte olma
• Asabiyet

Köpeklerdeki yaygın semptomlar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kusma ve ishal
• İştah kaybı
• Aşırı saldırganlık, söz dinlememe veya durgunluk
• Aşırı tüy dökme
• Yüksek tonda ve normalden fazla uluma veya bağırma
• Hiperaktivite veya uyku alışkanlıklarında artış
• Saklanma isteği
• Aşırı yalanma veya kaşınma
• Uyku düzeninde dalgalanma

Bütün bunların yanı sıra her iki tür de stres karşısında genişlemiş göz bebekleri, çatık kaşlar, başa doğru dönmüş kulaklar ve vücutta seğirmeler şekilde semptom verebilir.

Strese neden olan etmenler

İnsanlara benzer şekilde hayvanlar da dış faktörlere karşı tepki gösterir. Günlük rutinlerin değişmesi, ev ortamının tehditkar hale gelmesi ve yalnızlık gibi faktörler hayvanların ruh halini doğrudan etkiler. Evcil hayvanlarımız bizim gibi kelimelerle iletişim kuramadıklarından bu unsurlarına farkına vararak onları kontrol altına almak bize düşer. Nitekim evcil hayvanlardaki stresi artıran başlıca nedenler şunlardır:

1. Çevresel koşullar

Günün çoğunu kısıtlı bir alanda geçiren evcil hayvanlar için çevre koşullarında yaşanan ani değişiklikler birincil stres kaynaklarıdır. Taşınma veya mobilyaların yerini değiştirme gibi durumlar hayvanların kendilerini güvensiz hissetmesine yol açar. Ev ortamında normalden fazla insan olması, aşırı gürültü ve ev halkındaki ani değişiklik de onlar için tedirgin edicidir. Ayrıca özellikle aşırı sıcak geçen yaz aylarında kimi hayvanlar mutsuz ve enerjisiz hissedebilir, benzer şekilde fazla soğuklar ve aktivite eksikliği de hayvan psikolojisini olumsuz etkileyebilir.

2. Sosyal faktörler

Hayvanların da tıpkı insanlar gibi sosyalleşmeye ve hem insanlarla hem diğer hayvanlarla iletişim kurmaya ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaç köpekler için biraz daha görünürken, genellikle kendi başına yaşamaya alışkın olduğu düşünülen kedilerde gözden kaçırılabilir. Oysa, kediler de sosyalleşmeye önem veren hayvanlardır fakat sosyal çevre konusunda köpeklerden daha seçici davranırlar. Bu nedenle bir aile bireyinin evden ayrılması, tatile çıkması ve eve yabancı birinin gelmesi gibi faktörler her iki türün de sosyal dinamiklerini bozar. Ayrıca evcil hayvanınızla yeterince vakit geçirmemek, oyun oynamamak veya onu sevip okşamamak da benzer sorunlara neden olabilir.

3. Fizyolojik sorunlar

Bir hayvan fiziksel olarak acı çektiği zamanlarda aynı zamanda ciddi stres ve baskı altında olur. Enfeksiyonlar, hormonal dengesizlikler veya kronik hastalıklar gibi genel sağlığı ilgilendiren her sorun stres faktörlerini doğrudan artırabilir. Söz konusu yaşlanma olduğunda ise çeşitli işlev bozuklukları ve bilişsel gerileme problemleri yaşanabilir. Tüm bunlar, evcil hayvanınızın duyularını etkileyerek stres, korku ve kaygı şeklinde form bulabilir.

4. Duyusal değişiklikler

Evcil hayvanların duyuları insanlara göre çok daha gelişmiştir. Dolayısıyla insan kulağına duyulmayan sesler veya titreşimler hayvanlar tarafından net şekilde hissedilebilir. Fazlasıyla hassas bir burna sahip kediler için ortamda rahatsız edici bir kokunun oluşması bile başlı başına stres etmeni olabilir. Köpekler ise parlak ışıklara, havai fişek patlaması ve gök gürültüsü gibi yüksek seslere aşırı tepki gösterebilir. Bu tür duyusal değişikliklerdeki aşırı yüklenme evcil hayvan üzerine strese neden olabilir.

5. Geçmiş deneyimler

Geçmişte kötü muamele gören hayvanların bu deneyimleri atlatması kolay olmaz. Bu nedenle özellikle sokaktan veya barınaktan sahiplenilen kimi hayvanlar, ev ortamındaki güven ve istikrarın sağlandığından emin olana kadar huzursuz davranışlar sergileyebilir. Travma kaynaklı stresin en yaygın belirtileri arasında ani korku tepkileri ve agresiflik ya da içe kapanıklık yer alır. Ancak her hayvan farklı olduğundan ve farklı bir geçmiş deneyimle geldiğinden her stres faktörünün birey özelinde değerlendirilmesi gerekir.

Evcil hayvanlarda stres yönetimi

Stres kaynaklarını doğru şekilde tespit etmek, bu unsurları ortadan kaldırmaya ve ruh sağlığını korumaya yardımcı olabilir. Stres faktörlerinin belirlenmesi sonunda bu mekanizmaların etkili yönetimi de mümkün olur. Evcil hayvanınızın yaşam kalitesini artırmak ve stres unsurlarını önlemek için atabileceğiniz başlıca adımlar şu şekilde:

• Onun için güvenli ve konforlu bir alan yaratmak, istediğinde sessizce çekilebileceği bir köşe sunmak oldukça etkili bir yöntemdir. Evin uzak bir köşesine yerleştirilen yumuşak yataklar ve katmanlı kedi evleri size bu aşamada büyük fayda sağlayabilir.
• Evcil hayvanınızla gün içinde kaliteli vakit geçirmek, üzerindeki stresi atmasına yardımcı olur. Günün çoğunu dışarıda geçiriyor olsanız bile evde sizi beklediğiniz bildiğiniz zamanlarda onun için oyun seansları düzenleyebilir, çeşitli oyuncaklarla enerjisini atmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Dengeli beslenme fiziksel sağlığın temelini oluşturur. Kuru mamalar beslenmenin ana öğünü olsa da yaş mamalar, ödül mamaları, vitaminler ve tüy emilimini kolaylaştıran malt ürünleri de diyete dahil etmeniz gerekir. Elbette bunların tümünde veteriner hekim tavsiyesine uymanız önerilir.
• Evcil hayvanların da sosyalleşmeye ihtiyacı vardır. Kediler genellikle diğer hayvanlardan ziyade ev halkıyla vakit geçirmeyi tercih etseler de köpekler için durum farklıdır. Bu nedenle dışarıda düzenli tuvalet ve oyun rutinleri oluşturmak evcil hayvan psikolojisini yönetmenize yardımcı olabilir.
• Evcil hayvanların çoğu, günlük rutinlerinin aniden değişmesinden hoşlanmaz ve bu durum karşısında stres belirtileri gösterir. Beslenme saatinin, oyun zamanlarının veya günlük alışkanlıkların istikrarlı şekilde sürdürülmesi gerekir. Bu rutinlerin bozulması hayvanın güvende hissetmesine zarar vereceğinden, ona yanında olduğunu hissettirmeniz ve mümkün oldukça stabil bir yaşam sunmanız büyük önem taşır.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Kaynak: pinedaleanimalhospital, betapethealth

İlginizi çekebilir: Evcil hayvanların bakım rutini nasıl olmalı?