Foucault Bugün Yaşasaydı Twitter’a Bakarak Yazardı

Bugün, Panoptikon’un yerini dijital platformlar aldı. Twitter, Instagram, TikTok gibi mecralar, gözetleme kulesinin yerini aldı. Ancak fark şu: Eskiden kulede oturan bir otorite vardı. Şimdi o kulede herkes var. Herkes bir diğerinin gardiyanı.

Foucault’nun “disiplin toplumu” dediği yapılar, artık izleyici toplumuna dönüştü. Ve bu izleyicilik pasif değil. Yorum yapan, ifşa eden, damgalayan bir izleyici bu. Üstelik bu izleyici, yalnızca devletten ya da kurumlardan oluşmuyor; çoğu zaman biziz.

Bugün bir paylaşım yaparken şöyle düşünüyoruz:
“Acaba bu yanlış anlaşılır mı?”
“Bunu söylemem beni linç ettirir mi?”
“Kim ne düşünür?”

İşte bu düşünce zinciri, Panoptikon’un dijital çağda içimize yerleşmiş halidir.

Sosyal medya kullanıcıları hem gözetleyen hem gözetlenen rolünü aynı anda üstlenir. Bir yandan başkalarının hayatlarını izlerken bir yandan da kendi dijital kimliğini düzenler, filtreler, parlatır. Bu, bir özgürlük illüzyonudur aslında. Gönüllü gözetim çağındayız.

Akademisyen Shoshana Zuboff’un “gözetim kapitalizmi” adını verdiği çağda yaşıyoruz. Her paylaşım, yalnızca sosyal beğeni için değil; algoritmalar için de bir veri bırakıyor. Dijital Panoptikon sadece bizi değil, davranışlarımızı öngörüp yönlendirmek isteyen sistemleri de besliyor.