İyi Bir Liderde Bulunması Gereken Özellikler Nedir?

İlham veren, destekleyen, işini tutkuyla yapan ve enerjisini çevresine yansıtan bir lider; beraberindeki kitleyi çok daha parlak bir geleceğe taşıyabilir. Tarihteki zaferler çoğunlukla umutsuzluğa kapılmayan liderlerin ve onların ışığında hareket eden, liderine güven duyan kitlelerin eseridir. Liderliğin yöneticilikle aynı anlama gelmediğini, yönetici pozisyonuna terfi etmenin ya da otorite sahibi olmanın liderlik etmek anlamına gelmediğini de bilmek gerekir. Peki liderlik nedir, lider ile yönetici arasındaki farklar nelerdir?

Liderlik Nedir?

Belirli bir grup insanı ortak bir hedef etrafında toplayabilen ve hedefi gerçekleştirmek için onları harekete geçirme yeteneğine sahip olan kişiler “lider” olarak adlandırılır. Liderlik nedir; kısaca açıklamak gerekirse zor kullanmadan, ortak bir algı, ortak değerler ve hedefler yaratarak iletişim yoluyla insanları motive eden bir vasıf olarak tanımlanabilir. Liderlik kavramı olanı görebilmeyi, olması gerekenle ilgili vizyon geliştirmeyi ve ortak hedef uğruna yapılması gereken eylemleri somutlaştırmayı kapsar. 

Liderlik, hem bireysel yeteneklerin ve yeterliliklerin hem uygun ortam koşullarının varlığı durumunda ortaya çıkar. Takipçiler olmadan liderlik etmek mümkün değildir. Kültürel, sosyal, ekonomik ve moral unsurlarını birleştirme yeteneği olan lider, farklı mizaçta bireylerden oluşan toplulukları yönlendirebilir. Liderlik yeteneğine, hem bir topluluğu harekete geçirmek hem bu hareketin devamlılığını sağlamak için ihtiyaç duyulur.

“Liderlik nasıl yapılır?” sorusunu sağlıklı biçimde yanıtlayabilmek için dört temel ögenin varlığı ve tespiti gerekir:

• Amaç: Bireylerin bir araya gelmesi için ortak bir amaç, ilgi alanı ya da gereksinim vardır.
• Lider: Lider konumdaki örgüt üyesi, grubu oluşturan diğer bireyleri etkisi altına alır.
• Takipçiler: İzleyiciler, liderin etkisini kabullenen kişilerdir.
• Ortam: Üyelerin ilişki düzeyi, motivasyon seviyesi ya da hedeflerin erişilebilirliği; ortam koşullarını oluşturur. Astların görevleri ve örgütün otorite sistemi de ortam kapsamında değerlendirilir.

Lider ve Yönetici Arasındaki Farklar Nelerdir?

“Liderlik ne demek?” sorusu liderin topluluk üzerinde yarattığı dönüşüm ve etkileşimle cevaplandırılabilir. Liderlik tanımına dair en büyük soru işareti ise yöneticilik ile liderlik kavramları yan yana geldiğinde ortaya çıkar. Bir makam ya da pozisyon olarak yöneticilik, emir ve talimatlar yoluyla liderliğe benzer etki yaratabilir. Öte yandan yöneticinin çalışan üzerindeki etkisi, organizasyonun varlığıyla ya da makamın devamlılığı ile sınırlı olan bir etkidir.

Lider ve yönetici arasındaki farklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yönetici işi doğru yapma düsturu ile hareket ederken lider, doğru işi yapmayı odak noktasına alır.
• Yönetici belirli bir görev tanımı ile düzeni sürdürmekten sorumluyken liderin misyonu ise düzeni değiştirmek olabilir.
• Yönetici yerleşik normlara uygun bir şekilde göreve getirilirken lider, içinde bulunduğu gruptan doğabilir.
• Yöneticinin ihtiyaç duyduğu formal ve hiyerarşik yapı, liderlik için gerekli değildir.
• Yönetici organizasyonun amaçlarına hizmet ederken lider, yeni amaçlar belirleyebilir.
• Yöneticinin hedefleri lidere göre daha kısa vadeli olabilir.
• Yönetici sistem merkezliyken lider birey merkezlidir. Gerçek bir lider, takipçilerini başarıya teşvik eder.
• Yönetici çalışanlarını denetlerken lider, ekibi ile güven ilişkisi kurmakta ustalaşır.

İyi Bir Liderde Bulunması Gereken Özellikler Nelerdir?

Liderlerin ortak özellikleri, hem tarihle ilgilenen bilim insanlarının hem iş hayatındaki profesyonellerin üzerinde çalıştığı konular arasında yer alır. Farklı olay ve durumlar karşısında, güçlü liderlerin benzer tavırlar sergiledikleri söylenebilir. Kendisine güvenen ve etrafına güven aşılayabilen lider, topluluk için ilham kaynağı ve kaldıraç görevi üstlenebilir. Lider kendisine ve hedeflerine ne kadar inanırsa çevredekilerin ona inancı da paralel olarak artacaktır. 

Lider kelimesinin karşılığını tam olarak doldurabilmek için “Liderlik özelliği nedir?” sorusunun yanıtları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Doğru ve hızlı karar alabilmek.
• Vizyon sahibi olmak.
• Karmaşık problemleri basite indirgeyebilmek.
• Grup üyeleri ile güvene dayalı ilişkiler kurmak.
• Değişime ayak uydurabilmek.
• Strateji geliştirebilmek.
• Gerekli durumlarda risk alabilmek.
• İletişim ve ikna becerilerine sahip olmak.
• En zor koşullarda dahi umutsuzluğa kapılmamak.
• Öz güven sahibi olmak.
• Takım çalışmasına yatkın olmak.
• Sabırlı ve kararlı olmak, ödün vermemek.
• İleri görüşlü ve sağduyulu olmak.
• Ön yargılardan uzak kalabilmek ve eleştirel düşünceye açık olmak.
• Soyut düşünme yetisine sahip olmak.
• Yaratıcı, girişken ve idealist bir yapıya sahip olmak.
• Cesur olmak.

Liderlik Becerileri Nasıl Geliştirilir?

Liderlik vasıflarının doğuştan geldiğine dair yaygın inanışın aksine, başta iletişim ve ikna becerileri olmak üzere kişilere liderlik özellikleri sağlayan beceriler her zaman geliştirilebilir. Genel müdür, devlet başkanı gibi pozisyonların yanı sıra okuldaki bir öğretmen ya da spor salonundaki bir antrenör de liderlik özelliklerine yatırım yapmak durumundadır. Çalıştığı ekibin lideri olmak isteyen bireyler, diğer çalışanlardan ayrışmak adına okuyarak, eğitim alarak ve bu eğitimleri olabildiğince hayatlarına uyarlayarak liderlik vasıflarını geliştirebilirler.

Liderlik yeteneğini geliştirmeye yönelik tutum ve davranışlar aşağıdaki gibi olabilir:

• Uzun vadeli hedefler belirlemek.
• Öz saygı ve farkındalık geliştirmek, kendi güçlü ve zayıf yönlerini iyi tanımak.
• Grup üyelerini yakından tanımaya zaman ayırmak.
• Müşterilerin ve iş ortaklarının beklentilerini şikâyet seviyesine gelmeden anlamak.
• Zamanı etkili ve akılcı bir biçimde kullanmak.
• Diyaloğa açık olmak, insanları paylaşıma teşvik etmek.
• Samimiyeti ve açık sözlülüğü tercih etmek.
• Gerektiği zaman risk alabilmek.
• Çalışanlara karşı şeffaf ve alçak gönüllü bir tavır benimsemek.
• Delegasyon yeteneğini geliştirmek, sorumluluk almakta olduğu kadar devretmekte de istekli olmak.
• Nezaket göstermek ve takdir etmek.
• Şartların ve planların değişmesi karşısında esnek olmak, B planı yapabilmek.
• Duyguları etkili bir şekilde yönetmek.
• Çözüm odaklı olmak.
• Başarıların olduğu kadar hataların da sorumluluğunu üstlenmek.
• Çalışanların hataları karşısında toleranslı olabilmek.
• Kriz anlarında paniğe kapılmamak.

Liderlik Modelleri Nelerdir?

Dünya genelinde lider olarak kabul edilen isimler, liderlik ettikleri örgütlere karşı farklı yaklaşımlar benimsemiştir. Liderlik kavramı kişiden kişiye fark gösterebilir ya da aynı kişi farklı topluluklar üzerinde farklı iletişim teknikleri deneyebilir. Bir elbisenin herkese yakışmaması gibi, yanlış liderlik stili de kişiler ya da kurumlar üzerinde uyumsuz bir görünüm sergileyebilir.

Liderlik kavramının içerisinde lider rolü dışında takipçiler, ortam ve amaç da olduğuna göre; bu unsurlardan birinin ya da birkaçının değişmesi tüm liderlik stilinin değişmesinde belirleyici olacaktır. Liderlik stilleri; gelişen teknoloji, yaşam tarzı farklılıkları ve nesiller arası farklardan dolayı da zaman içinde değişim gösterebilir. Gelenekselliğe önem veren toplumlarda otoriter liderlik etkili biçimde uygulanırken modern toplumlarda demokratik ve katılımcı liderler ön plana çıkabilir.

En yaygın liderlik tarzları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Katılımcı(Demokratik) Liderlik: Demokratik liderlik olarak da adlandırılan katılımcı liderlik, takipçilerin fikirlerini de dikkate alarak hareket etmek anlamına gelir. Gücü ve yetkiyi diğerleriyle paylaşır. Çalışan bağlılığının üst düzeyde olduğu bu liderlik stili, hızlı karar almayı gerektiren durumlarda ise işletmelere hız kaybettirebilir. 
• Otokratik(Otoriter) Liderlik: Liderin tüm gücü elinde bulunduran otoriter bir tarza sahip olması “otokratik liderlik” olarak adlandırılır. Hızlı hareket kabiliyeti kazandıran bu liderlik stili, gücünü gelenekçi yaklaşımdan alabilir. İşletmelerde bu liderlik tarzı, ekip içinde gergin bir atmosfer yaratma riski taşır.
• Liberal Liderlik(Laissez-Faire): Fransızca “Laissez-faire” terimine karşılık gelen “Bırakınız yapsınlar.” kalıbı, ekiplere yüksek oranda özgürlük ve tam serbestlik tanır. Yalnızca ihtiyaç duyulduğunda teşvik ve tavsiye vermeyi uygun bulan liberal lider, çalışanlarına müdahale etmekten mümkün olduğunca kaçınır. 
• Hümanist Liderlik: İnsan ve ilişki odaklı bir liderlik stili olan hümanist liderlik, astların görüşünü almayı önemser. Son tahlilde kararı veren hümanist lider olsa da sadakate ve yakın ilişkilere dayalı bir iş ortamı söz konusu olur.
• Karizmatik Liderlik: Öncü kişinin mizacında yer alan cesaret, iletişim becerileri ve kişilik güçleri karizmatik liderliği beraberinde getirebilir. Liderin hedefe olan kesin inancı, takipçilerini de aynı hedef uğrunda emek vermek için ikna etmeye yeter.
• Doğal Liderlik: Hiyerarşinin işaret ettiği yönetici farklı olabilmekle birlikte insanları yönlendirme gücünü elinde bulunduran, ekibin içerisinden çıkması muhtemel olan kişi “doğal lider” olarak tanımlanır.
• Kurum İçi Ağ Oluşturucu Liderlik: “Ben” değil “biz” yaklaşımını benimseyen, ağ oluşturucu liderlik stili; bireyler arası ilişkilerde denge kurmaya çalışır.
• Dönüşümsel Liderlik: Yeniliğe açık işletmelerde uygulanması gereken liderlik stili, çalışanları değişim ve dönüşüm yönünde motive eden dönüşümsel liderliktir. Bu yaklaşım ancak eleştirel düşünebilmekle ve entegrasyon yeteneği ile mümkündür.
• Hizmetkâr Liderlik: Destekleyici bir liderlik modeli olan hizmetkâr liderlik; sadece tüm sorunları çözmek amacıyla değil, aynı zamanda çalışanların içindeki cevheri ortaya çıkarmak amacıyla hareket etmek anlamına da gelir. Sağlık ve sosyal yardım alanındaki liderler bu tarzı daha sık benimseyebilir.
• Etkileşimci Liderlik: Dönüşümcü liderlikten farklı olarak yenilikten değil, mevcut düzenden yana olan bu liderlik stili, çalışanları bol bol ödüllendirmeyi içerir. Etkileşimci lider, çalışanlarına statü ve para kazandırabilir.
• Vizyoner Liderlik: Geleceğe dair öngörü yeteneği sayesinde toplulukları örgütlemekle öne çıkan liderler “vizyoner lider” olarak adlandırılır. Çalışma hayatında vizyoner liderler astlarını harekete geçirmekte ve motive etmekte başarı gösterir.
• Dağıtımcı Liderlik: Rollerin paylaşıldığı bu liderlik modeli, kolektif bir yaklaşım benimsemeyi esas alır. Dağıtımcı lider, sorumlulukların paylaşıldığı ve iş birliğinin gerçekleştiği bir iş ortamı yaratır.

Güçlü Bir Lider Şirketinize Neler Katar?

Liderlik amaçları arasında fark yaratmanın ve değişimi yönetmenin de yer aldığı düşünüldüğünde; bir şirketi bulunduğu yerden çok daha yükseğe taşımak için güçlü liderlere ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Çalışanların yalnızca terfi etmesi ve “ekip lideri”, “müdür”  ya da “yönetici” gibi unvanlara sahip olması liderlik becerileri için yeterli olmaz. Ancak güçlü bir lider, zor zamanlarda gemiyi karaya ulaştırabilir.

Liderlik prensipleri güçlü bir lider tarafından bir organizasyona uygulandığında şirketler aşağıdaki yönlerden büyüme ve gelişme imkânı yakalar. Güçlü bir lider;

• Çalışanların potansiyelini ortaya çıkarır ve böylece iş ortamında üretkenlik artar.
• Şirketin iş amacını ve misyonunu sürdürerek büyümesini sağlar.
• Yeni iş fırsatlarını analitik biçimde değerlendirir, bu sayede şirketin hata yapma riski ve maliyeti azalır.
• Çalışanların yeniliğe hızlı biçimde adapte olmasını sağlar ve motivasyonlarını artırır.
• İnsan odaklı çalışarak çalışan bağlılığını artırır.
• Ekip üyeleri için rol model olur, onlara gelecek planlarıyla ilgili ilham verir.
• Departmanlar arası iş birliğini geliştirir.
• Yeni yetenekler keşfederek kadroya dâhil eder.
• Olaylara farklı perspektiften bakabildiği için alternatif yol haritaları geliştirebilir.
• Müşterilerin beklentilerini ve ihtiyaçlarını geç olmadan teşhis edebilir.
• Soğukkanlı ve sağduyulu tutumu sayesinde kriz anlarının üstesinden gelmeyi başarır.
• İş yerindeki stres seviyesinin azalmasıyla çalışanların ruh ve beden sağlığının olumlu yönde etkilenmesini sağlar; bu durum devamsızlık oranını düşürür.

Siz de ekibinize en uygun şekilde liderlik ederek şirketinizin belirlenen hedeflere ulaşabilmesi için harekete geçebilirsiniz. Çalışanlarınızı en doğru biçimde yönlendirecek, gelişimlerini sağlayacak eğitimlerle verimliliği artırabilirsiniz. Ekibinizin becerilerini geliştirmek için hazırlamış olduğunuz tüm çevrim içi eğitimleri ve eğitim dokümanlarını yapay zekâ tabanlı LMS’miz üzerinden çalışanlarınızla paylaşabilirsiniz. Eğitimlerin planlamasından takibine, raporlamasından ölçme ve değerlendirmesine kadar tüm işlemlerinizi LMS üzerinden gerçekleştirebilirsiniz.