İyot eksikliği nedir, hangi hastalıklara yol açar ve nasıl giderilir?

İyot, insan vücudu tarafından üretilemeyen ve bu nedenle dışarıdan besin yoluyla alınması gereken bir element olarak tanımlanıyor. 2022’de yayınlanmış bir makale, bu elementin eksikliğinin en yaygın besin eksikliklerinden olduğunu ve iyot eksikliğinin dünya çapında 2,2 milyar insanı etkilediğini belirtiyor. Pek çok insanın hayat kalitesini düşüren iyot eksikliği, vücuda yeteri kadar iyot alınamadığı zaman ortaya çıkıyor. Bu yazımızda, bu eksikliği çözmeye yönelik önerileri sizler için kaleme aldık.

İyot eksikliği nedir?

Yetişkin bireylerin her gün 150 mikrogram iyot alması gerekiyor ve bu değerin çok altında kalındığı zaman iyot eksikliği açığa çıkıyor. İyot eksikliği, beden ve beyin gelişimiyle birlikte tiroid hormonunun salgısını da negatif bir şekilde etkiliyor. Bu eksiklik, hipotiroide yani tiroid bezinin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar tiroid hormonu üretememesine yol açıyor.

Bu mineral eksikliği, iyot açısından zengin gıdaların yeteri kadar tüketilmemesiyle ortaya çıkıyor. Ne yazık ki, deniz ürünleri ve kırmızı et gibi iyot içeren gıdalar çok yüksek fiyatlara satıldığı için birçok insan iyot eksikliği geliştirebiliyor. Buna ek olarak, özel tuzlar kullanıp sadece organik ekmek gibi besinler tüketen insanlar da yeteri kadar iyot alamayabiliyor. Bu nedenle, sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturulurken mutlaka iyot açısından zengin gıdaları da değerlendirmek gerekiyor.

İyot eksikliği, tedavi edilmediği zaman çeşitli sağlık problemleri açığa çıkabiliyor. Bu problemlerin başında tiroid bezinin düzensiz ve anormal bir şekilde büyümesi olarak bilinen guatr hastalığı bulunuyor. Bu hastalığa ek olarak, adet düzensizliği, kabızlık, odaklanma sorunları, hiperaktivite, damar sertliği, kaslarda güçsüzlük ve saç dökülmesi de bu mineral eksikliğinden kaynaklanabiliyor. Ayrıca, meme kanseri ve tiroid kanseri de iyot eksikliği yüzünden gelişebiliyor.

İyot eksikliği nasıl anlaşılır?

Bu mineral eksikliğinin en önemli belirtisi tiroid bezlerinde şişkinlik. Bununla birlikte, kronik yorgunluk, halsizlik, saç dökülmesi ve ani kilo artışı da bu durumun belirtileri arasında yer alıyor. Aynı zamanda, soğuğa karşı hassasiyetin, eklem ağrılarının, cilt kuruluğunun, zayıf hafızanın ve kalp ritminin yavaşlamasının da bu eksikliğin habercisi olduğu vurgulanıyor.

İyot eksikliğinin teşhis edilmesi için idrar veya kan testi aracılığıyla TSH hormonunun seviyesine bakılıyor. Eğer bahsi geçen seviye normal değer aralığının çok dışında bulunuyorsa tiroid bezini ölçmek için tiroid ultrasonu ve taraması yapılabiliyor.

İyot eksikliği nasıl giderilir?

İyot eksikliğini çözüme kavuşturmanın en etkili yolu iyot açısından zengin gıdaların beslenme düzenine dahil edilmesi olarak biliniyor. Bu eksikliği gidermek için kabak, sarımsak, şalgam ve ıspanak gibi sebzelerin tüketilmesi öneriliyor. Bu sebzelere ek olarak, iyotlu sofra tuzu da iyot eksikliğini giderme sürecinde kritik bir rol oynuyor.

Morina, mezgit ve ton balığı gibi balıklar da bu mineral eksikliğiyle mücadeleye dahil ediliyor. Ayrıca, karides ve deniz yosunu gibi deniz ürünleri de iyot eksikliğini gidermeye yardımcı olabiliyor. Bunlarla birlikte, süt, yoğurt, peynir, yumurta ve kırmızı et de bu eksiklikle başa çıkmayı destekliyor.

Pişirme eylemiyle bağlantılı ısı iyot oranını düşürebildiği için besinleri fazla kaynatmanın ve kızartmanın doğru olmadığı uzmanlar tarafından vurgulanıyor. Bu yüzden, herhangi bir öğüne iyotlu tuz ekleneceği zaman pişirdikten sonra tuzu serpmenin ideal bir yöntem olduğu ifade ediliyor.

Çeşitli gıdalarla birlikte iyot takviyeleri de iyot eksikliğini gidermeye yardımcı olsa da bu takviyelerin yalnızca bir sağlık profesyonelinin yönlendirmesiyle kullanılmasını öneriyoruz. Son olarak, kişiden kişiye göre yeterli iyot miktarı farklılık gösterebilse de günlük miktarın yetişkinler için 150 mikrogram, hamileler için 220 mikrogram ve emziren bireyler için de 290 mikrogram olduğunu belirtmek istiyoruz.

İlginizi çekebilir: Tiroid hormon seviyelerinizi nasıl destekleyebilirsiniz: Beslenmenizde dikkat etmeniz gerekenler