Şikayet etmenin psikolojik olarak etkileri neler?

Günümüzde şikayet etmemek neredeyse imkansız. Nereye bakarsak bakalım, dert yanacak bir şey mutlaka buluyoruz. Ancak, yapılan psikolojik araştırmalar, bu alışkanlığın zihinsel sağlığımız üzerinde düşündüğümüzden daha derin etkileri olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle bellek pekiştirme (memory consolidation) üzerine yapılan çalışmalar, şikayetin zihinsel dünyamızda kalıcı olumsuz izler bıraktığını gösteriyor.

Bellek, sandık değildir

Belleği, deneyimlerimizi depoladığımız bir kutu gibi düşünmek kolaydır. İstediğimizde bu kutuyu açar, hatıramızı çıkarır, baktıktan sonra tekrar yerine koyarız diye sanırız. Gerçekte insan belleği böyle çalışmaz.
Büyükannenizin kahkahasını hatırlamak, bir dosyayı açıp kapatmak değildir. Her hatırlama, geçmiş deneyimin yeniden inşa edilmesi demektir ve bu inşa süreci, o anki duygusal durumunuzla iç içe geçer.

Dolayısıyla, bir olayı hatırladığınız anda ruh haliniz nasılsa, hafızanızdaki o anı o şekilde yeniden kodlar. Mutlu bir ruh halinde nötr bir olayı hatırlarsanız, bir dahaki hatırlayışınızda o olay daha olumlu hislerle yüklü olur. Tersine, üzgün veya endişeliyseniz, aynı olay daha olumsuz bir duygusal tonla belleğinize işlenir.

İsteyerek ve istemeden hatırlama

Hatırlama, iki şekilde gerçekleşir:

• İsteyerek (gönüllü) hatırlama: Geçen yılbaşı gecesi ne yaptığınızı düşünmeye çalışmanız gibi.
• İstemeden (kendiliğinden) hatırlama: Aniden aklınıza, yıllar önce yaşadığınız bir trafik kazası sahnesinin gelmesi gibi.

İstemeden gelen anılar bazen olumlu olabilir, ancak çoğu zaman olumsuz içeriklidir ve travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlarda yıkıcı etkilere yol açabilir. Dahası, araştırmalar, istemsiz anıların gönüllü anılardan çok daha sık yaşandığını gösteriyor.

Her istemsiz hatırlamada, o anı yeniden kodlanır. Bu sırada zihinsel durumunuz olumsuzsa, anı bir sonraki hatırlayışınızda daha da olumsuz hale gelir.

Şikayet: Negatif hatırlamanın özel bir türü

Şikayet etmek, aslında geçmişte yaşanan bir olayı negatif duygular eşliğinde hatırlamaktır. Bir olayı olumsuz yönleriyle yeniden yaşar, üzerine konuşur ve böylece hafızanızda o anı daha karanlık bir tonla tekrar kodlarsınız.
Bunun sonucu, gelecekte aynı olayı hatırladığınızda onu olduğundan bile kötü hislerle anmanızdır.

Üstelik iş bununla bitmez. Şikayet etmek, zihninizin başka olumsuz anıları istemsizce çağırma olasılığını artırır. Buna psikolojide duygu uyumu etkisi (mood congruence effect) denir. Böylece olumsuz ruh hâli ve olumsuz anılar birbirini besleyerek kısır bir döngü oluşturur.

Peki ne yapmalı? Çözüm, tamamen şikâyeti bırakmak ve stoacı bir sessizliğe gömülmek değil. Şikayet etmeniz gereken durumlar elbette olacaktır. Ancak önemli olan, şikayetin hafızanızı ve ruh hâlinizi nasıl etkilediğinin farkında olmaktır. Kısacası, şikayet etmek sadece bugünkü moralinizi bozmakla kalmaz; geçmişinize dair anılarınızı da gitgide daha karanlık hale getirir.

Kaynak: psychologytoday

İlginizi çekebilir: Şikayet etmenin size farkında olmadan zarar veren 3 özelliği