Stratejide Sezgilere Yer Var mı?

İş dünyasında yaygın inanışa göre, “strateji” saptamak, geleceğin rasyonel ve analitik düşünceyle planlanması demektir. İş dünyasında strateji mantıksal bir süreçtir ve çoğunluk, strateji kavramıyla duyguları ve sezgileri yan yana koymaz.

Peki sizce strateji geliştirirken, insanın sezgilerinden faydalanması gerekir mi yoksa sezgiler insanı daha mı çok yanıltır?

Ünlü general Carl von Clausewitz, Napolyon Bonapart’ı çok yakından tanıma imkanı bulmuştu. Clausewitz, savaş üzerine geliştirilen matematik teorilerinin yetersiz kaldığını çünkü savaşın kendi kuralları ve yasaları olmasına rağmen, esasen bir belirsizlik ortamı olduğunu iddia etmişti.

Clausewitz, kendi görüşlerini aslında Napoleon Bonaparte’ı gözlemleyerek oluşturmuştu. Clausewitz, Napolyon’un askeri dehasının, akıl ve sezgilerin -bazen birinin diğerine ağır bastığı- ahenkli bileşiminden kaynaklandığını söylüyordu.

Belirsizlik ortamında insanın nasıl karar alması gerektiği, strateji ile ilgilenen bütün yazarların ilgisini çekmiş bir konudur. Henry Mintzberg, uzun vadeli hiç bir stratejinin ayakta kalamayacağını iddia eder. Mintzberg’e göre strateji, “Bir hedef belirleyip o hedefe doğru yol almaktan çok; gelişen olayları izleyerek bunlara göre hareket etmektir.”

Clausewitz‘e göre, “ Savaş hiç bir istihbarata yüzde yüz güvenemediğimiz, hiç bir zaman sağlam bir zemine basamadığımız, sürekli olarak tesadüflerin ve şansın belirsizliği artırıcı etkisinde olduğumuz kaygan bir zemindir. Bir savaşta strateji belirlemesi gereken komutan, kendisini sürekli olarak umduğundan farklı gerçeklerin karşısında bulur. İster istemez planları altüst olur. Kararları çok sık kullanılamaz hale gelir. Yeni bir karar almak için ise o anda gerekli veri ve bilgiler elinin altında bulunmaz. Yeni durumu değerlendirmek için uzun uzadıya düşünme zamanı hiç olmaz. Cepheden gelen haberler, kararsızlığı azaltacağı yerde artırır. Komutan eksik bilgiyle, hızlı kararlar almak mecburiyetinde kalır.”

Clausewitz, Napoleon’un kazandığı hiç bir savaşta önceden strateji belirlemediğini söyleyerek Napoleon‘un başarısını; zamanı, mekanı, olayları çok hızlı kavrayarak belirsizlikleri bir bakışla, ustaca yönetmesine bağlar. Napoleon zihnini sürekli olarak içinde bulunduğu an’a odaklar.  Napoleon, savaş alanını izler ve askerlerine ne yapacaklarını emrederdi.  Kendisine özgü, duygu-akıl dengesi sayesinde, durumları ve olayları bir bakışta kavrayan bir yeteneğe sahipti.

Clausewitz’in stratejik savaş dehası dediği bu özellikler aslında, Napoleon’un hiçbir donanım ya da birikimi olmadığı anlamına gelmez elbette. Napoleon ile ilgili yapılan biyografik çalışmalar, (ve kendi yazdığı savaş üzerine düşünceler kitabı) onun bu kadar hızlı “görmesinin ve karar almasının” ardında yatan dört temel özellik olduğunu anlatır:

1. Napoleon herşeyden önce kitaba inanırdı. Kendisinden önce başarılı olmuş komutanların nasıl savaştıklarını,  onların güçlü ve zayıf yönelerini çok iyi bilirdi. Bunları öğrenmek için sürekli okur, araştırıdı.

2. Napoleon, tahmin edilemeyecek çıkışlar yapan bir komutandı. Kendisinden önceki öğretileri, bir bilgelik ve yaratıcılıkla yoğurarak yeniden birleştirir ve kimsenin tahmin edemeyeceği yeni hamlelere yapardı.

3. Aynı Zen ustaları gibi, hep şimdiki zamana (an‘a) odaklı bir düşünce yapısına sahipti. İçinde yaşadığı zamanı, mekânı ve durumu görür, inanılmaz bir hızla tarihin akışını değiştirecek kararlar alırdı.

4. Büyük sorumlulukları üstlenme kararlılığına ve cesaretine sahipti. Hassas ve kritik durumlarda mantığından çok sezgileriyle hareket ederdi.

Jurassic Park filminin kitabını yazan Michael Crichton “Gerçek hayat, bir kolyede dizili taneler gibi birbirini takip eden, birbirine bağlı olaylar dizisi değildir. Hayat hiç öngörülemeyen hatta çoğu zaman yıkıcı bir şekilde bir olayın diğerini değiştirdiği tesadüfler dizisidir.” der.

Başarılı olmak için “belirsizliği kucaklayan” bir düşünce yapısına sahip olmak gerekir. Geleceği öngörmek imkansızdır ve hesaba katmamız gereken o çok fazla sayıda değişken vardır. Böyle bir ortamda sadece mantığımızla geleceği planlamamız mümkün değildir.

Eğer sezgilerimizi dinleme cesaretini gösterirsek, akıl gözümüzden yararlanma imkanı bulabiliriz. Strateji  oluştururken sezgilerimizden de yararlanmasını bilmemiz gerekir.

Bu konuyla ilgili aşağıdaki kitapları öneririm:

Bu yazıyla ilgili olarak aşağıdaki makaleleri ve linkleri öneririm :

1. Eric D. Beinhocker, On the origin of strategies :

2. Eric D. Beinhocker, Strategy articles :

http://www.mckinsey.com/ideas/books/originofwealth/biography.asp

3. Kevin P. Coyne And Somu Subramaniam, Bringing Discipline To Strategy, 2000 :

4. Sun Tzu, The art of war :

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Art_of_War

5. Harvard Manage Mentor-Strategic thinking, Mini online course :

http://ww3.harvardbusiness.org/corporate/demos/hmm10/strategic_thinking/what_is_strategic_thinking.html

6. Henry Mintzberg, The Fall and Rise of Strategic Planning, Free Press, 1994 :

http://harvardbusiness.org/product/the-fall-and-rise-of-strategic-planning/an/94107-PDF-ENG

7. Carl von Clausewitz, homepage :

http://www.clausewitz.com/

8. “Adhocracy” kavramı :

http://en.wikipedia.org/wiki/Adhocracy

9. Phil Rozensweig, The Halo Effect, CBS, 2007 :

http://www.the-halo-effect.com/
http://en.wikipedia.org/wiki/Halo_effect

10. David Myers‘in kişisel sayfası :

http://www.davidmyers.org/Brix?pageID=1

11. James Dale Davidson, The Great Reckoning, Fireside, 1994 :

http://en.wikipedia.org/wiki/James_Dale_Davidson

Kaynak: temelaksoy.com