Teşhis Koyma Oyunu: Herkes de Terapist Oldu!

Psikolojik bir teşhis koymak, ciddi bir eğitim ve uzmanlık gerektirir. Bir psikolog veya psikiyatrist, yıllarca eğitim alır, vaka çalışmaları yapar ve bilimsel yöntemlere dayanarak değerlendirme yapar. Ama gelin görün ki, bir saatlik YouTube videosu izleyen, bir Instagram postu okuyan veya “bilmem ne uzmanlığı” sertifikası alan herkes, bir anda tanı koyma yetkisi olduğunu zannediyor! Klinik psikolog Dr. Steven C. Hayes, “Psikolojik süreçleri yüzeysel analizlerle anlamaya çalışmak hem kişiye hem de topluma zarar verir. Bir etik çerçevede yapılmayan değerlendirmeler, insanları yanlış yönlendirir.” diyor.

‘Sen narsistsin’ ya da ‘Bu kesinlikle depresyon!’ gibi lafları gelişi güzel kullanmak, karşı tarafın kendini yanlış bir kimlik içinde hapsetmesine yol açabilir. Bir kişiyi yanlış etiketlemek, onun iyileşmesini değil tam tersine kendini daha kötü hissetmesine neden olur.

Psikolojik kavramlar manipülasyon aracı haline geldi

Psikoloji artık bir bilim dalı olmaktan çıkıp, popüler kültürde bir manipülasyon aracı haline gelmeye başladı. Örneğin:

• Birisi sizden hoşlanmıyorsa? “Duygusal olarak erişilemez!”

• Biri sizinle tartışıyorsa? “Kesinlikle gaslighting yapıyor!”

• Biri ilişkisini bitirdiyse? “Bağlanma korkusu var!”

Evet, bu terimler gerçek. Ancak bunların her duruma uydurulması, insan ilişkilerindeki doğal iniş çıkışları yok saymak anlamına geliyor. Bir kişi size bağırdı diye hemen “toksik” olmaz. Biri sizi terk etti diye anında “bağlanma travması var” denemez. Ancak bu tür yanlış kullanımlar, insanları hemen kategorilere hapsetmeye ve aslında değişebilecek, düzeltilebilecek sorunları çözümsüz hale getirmeye yol açıyor. İnsanlar kendilerini veya başkalarını kolayca “sorunlu” olarak etiketlediğinde gerçek iyileşme süreci sekteye uğrar. Çünkü sorunun çözümü değil, teşhis oyununa odaklanılır.

Sosyal medyada bilgi kirliliği ve “psikoloji ınfluencer’ları”

Son yıllarda Instagram, TikTok ve YouTube’da binlerce ‘bilinçaltı uzmanı’, ‘ilişki uzmanı’ ya da ‘travma koçu’ türedi. Çoğunun psikolojiyle akademik veya profesyonel bir ilgisi yok ama kendilerini büyük bir otorite olarak pazarlıyorlar.

“Bilinçaltınızı 21 günde temizleyin!”

“Bu 5 işarete sahipsen kesinlikle narsistle ilişki yaşadın!”

“Bu olumlamaları yaparsan travmaların tamamen iyileşir!”

Gerçek bir psikolog veya terapist asla bu kadar kesin konuşmaz! Çünkü psikoloji karmaşıktır, bireyseldir ve bilimsel süreçler gerektirir. Ancak sosyal medyadaki bu “psikoloji influencer’ları” insanların kaygılarından ve kırılgan noktalarından beslenerek onları takipçi sayısını artırmak için kullanıyor. Psikiyatrist Dr. Daniel Amen, “Kendi hayatınızdaki sorunları TikTok veya Instagram’dan teşhis etmeye çalışmak, bir doktor yerine Google’dan kendi hastalığınıza teşhis koymaya çalışmak gibidir. Çoğu zaman, yanlış yönlendirme yaratır.” diyor. Bu tür içerikler, insanların gerçek terapiye yönelmesini engelleyebilir ve onları sahte umutlara yönlendirebiliyor.