Yoga Felsefesinde Klesha Kavramı: Nedir ve Nasıl Aşılır?

Acı çekmek insan doğasının bir parçası olsa da bazen, yaşadığımız kimi zorluklar bizi ele geçirerek hem evrenle hem de kendi benliğimizle olan bağımızı zayıflatabilir. Kaygı ve stres gibi negatif duygular bizi kaos içine sürükleyerek, günlük hayatta huzur bulmayı imkansız hale getirebilir. Yoga felsefesine göre hayattaki dengeleri bozan bu durumun altında “klesha” adı verilen 5 zihinsel engel yatar. Ruhumuzu farkında olmadan sınırlayan ve mutluluğumuzu gölgeleyen kleshalar, aslında aşılabilir düşünce kalıplarıdır. Peki ruhsal varlığımızı etkileyen 5 klesha nedir ve bu engelleri aşmak nasıl mümkün olabilir?

5 klesha nedir ve nasıl aşılır?

Klesha; Hinduizm ve Budizm’de “zehir”, “rahatsızlık”, “ızdırap” gibi anlamlara gelen bir kelimedir. Zihni bulandırarak acı için gerekli koşulların ortaya çıkmasına yol açan kleshalar, bizi mutsuz eden ve huzurumuzu bozan engellerdir. Kleshaların yarattığı olumsuz zihinsel kalıplar, ruhsal gelişimi yavaşlatarak kişisel aydınlanmayı önler. Hindu bilgin Patanjali, Yoga Sutra metinlerinde kleshaları 5’e ayırarak inceler. 

Bunlar; Avidya (cehalet), Asmita (egoizm), Raga (bağlılık), Dvesha (kaçınma) ve Abhinivesha (ölüm korkusu)’dır.

1. Avidya (Cehalet)

Avidya, yoga felsefesindeki kök kleshadır ve diğer kleshaların temelini oluşturur. Avidya’da kişinin kendi doğasını ve gerçekleri olduğu gibi görememesinden kaynaklanan, saf olmayan bir acı hali vardır. Gerçeği çarpıtılmış şekilde algılamaktan kaynaklanan Avidya cahillikle eşdeğerdir. Çünkü aslında geçici olan şeylerin kalıcı, güzelin kötü olduğu yanılsaması yaratarak öz benliği gizler.

Yogik felsefe, benliğimizin bedenlere ve zihinlere gereksinim duymadan var olduğunu savunur. Hepimizin çevresel koşullardan bağımsız olarak sabit bir öz enerjisi vardır ve bu varlığın gerçek yönlerini fark etmek cehaletten kurtulmak anlamına gelir.

Bunun için;

• Kendini tanıyarak öz farkındalık geliştirmek,
• Mevcut düşünce yapısını sorgulamak,
• Gerçek mutluluğu dışarıda değil içeride aramak

gerekir. 

2. Asmita (Egoizm)

Yoga Sutra’daki ikincil klesha Asmita, yani kendini sahte bir egoyla özdeşleştirme durumudur. Bu durum, bedenin ve zihnin fiziksel, duygusal, zihinsel yönlerinin gerçek öz ile karıştırıldığı bir ego sanrısı yaratır. Kişinin kendine ait olduğuna inandığı sahte öz imgeler, sürekli yanlış projeksiyonlar halinde ortaya çıkar. “Ben şöyleyim”, “Ben böyleyim” gibi söylemler aslında, gerçekte olmayan bir benlik halini tanımlayarak tatminsiz hissetme ve kıyaslamayla sonuçlanır. Benliğin sürekli yanlış imgelerle özdeşleştirilmesi halinde yanlış kalıplar arasında sıkışıp kalmak da kaçınılmaz olur.

Asmita kleshasını aşmak;

• Benliği, sosyal roller ve başarılar ötesinde tanımlamak,
• Kendinin parçası olduğu sanılan yanlış imgeleri geride bırakmak,
• İçsel değeleri ön planda tutmak,
• Mütevazı olmayı öğrenmek

ile mümkün olabilir.

3. Raga (Bağlılık)

Raga; eşyalara, ilişkilere, güce veya statüye duyulan arzudur. Kişiyi pek çok açıdan tatmin eden bu tür bağlılıklar, görüşün körelmesine yol açarak hazlar arasında kaybolma riski yaratır. Görüşü bulanıklaştıran Raga kleshası, kişinin sürekli bir şeyleri elde etmeye çalıştığı anlamsız bir döngüye girmesine yol açar. Çünkü istediği şeye sahip olamamak veya sahip olduğu şeyi kaybetmek, kişiye sürekli acı çektirir.

Raga’nın getirdiği evrimleşmemiş arzuların üstesinden gelmek için;

• Mutluluğu maddi şeylere bağlamamak,
• Anda kalmayı öğrenmek,
• Fiziksel dünya yerine gerçek doğamızla bağlantı kurmak

gerekir. 

Yoga ve mindfulness pratiklerinin geliştirdiği bu tür hisler, hayattaki mutluluk kaynaklarının fiziksel şeylere bağımlı olmadığını gösterir ve kişiyi bunların ötesine taşır.

4. Dvesha (Kaçınma)

Dvesha, Raga kleshasının tam tersi olan engellerdir. Bu klesha, başarısızlık ve acı gibi hoş olmayan deneyimlerden kaçınma veya tiksinme eğilimini tanımlar. Korkularla yüzleşmemek, yeni şeyler denemekten korkmak ve konfor alanından çıkmamak bunlara örnek gösterilebilir. Dvesha’da, hoş olmayan şeyleri düşünmenin ve deneyimlemenin bile acı yarattığı inancı vardır. Bu nedenle kişi, bu acılardan kaçınarak mutlu olacağını düşünür. Ancak bu esnada yeni deneyimlerden öğreneceği dersleri ve farklı görüşleri kaçırır.

Dvesha kleshasını geride bırakırken;

• Travmalarla yüzleşerek kaçınmanın temel nedenlerini anlamak,
• Anlayış ve şefkat aracılığıyla empati duygusunu geliştirmek,
• Hayattaki her şeyin bir deneyim olduğunu kabul etmek 

önemlidir. 

Nitekim yaşanan zorlukları yeni şeyler öğrenme fırsatı olarak görmek, hayatta akıcı şekilde ilerlemeye yardımcıdır.

5. Abhinivesha (Ölüm Korkusu)

Yoga felsefesindeki son klesha Abhinivesha, yani ölüm korkusu veya yaşama arzusudur. Hayattaki en derin ve evrensel engel olan yaşama isteği, bilinçaltına gömülü şekilde ömür boyu bizimle kalır. Çünkü her insan bir gün kendi varlığının sonlanacağını bilerek yaşamını sürdürür. Bilinmeyenden korkma ya da değişime direnç gösterme gibi davranışlarla karakterize olan bu durum, hayatta risk almayı önleyen ve bilinçaltındaki korkuyu sürekli körükleyen bir engeldir. 

Abhinivesha kleshası;

• Ölümün hayatın doğal akışı olduğunu kabullenmek,
• Akışa uyum sağlamak,
• Değişimi tehdit yerine gelişim fırsatı olarak algılamak

ile aşılabilir. Yaşamın kendisine duyulan cahilce bağlılığı geride bırakmak için eski değer yargılarının yerine yenilerini koymak da önemlidir.

Kleshaları anlamak neden önemlidir?

Kleshaların üstesinden gelmek gerçek doğanızı fark etmenin ve özgürleşmenin en iyi yoludur. Ruhsal gelişim önündeki en büyük engeller olan kleshaları anladığınız zaman onlarla nasıl baş edeceğinizi de öğrenmiş olursunuz. Zihinsel algıları bozarak davranışlarınızı ve düşünce şeklinizi etkileyen bu rahatsızlıkları, bütüncül yaklaşımlar uygulayarak daha kolay geride bırakabilirsiniz.

Temel olarak; her bir kleshayı kabullenip öz farkındalığı benimsemek, temel yoga ve meditasyon pratikleriyle zihni arındırmak, yazılı ve sözlü notlar yardımıyla net görüş elde etmek, güçlü birer yöntemdir. Bu uygulamaları günlük hayatınıza adım adım ekleyerek, kendi panzehirinizi oluşturabilir ve hem ruhunuza hem bedeninize denge getirebilirsiniz.

Kaynak: yogabasics.com

İlginizi çekebilir: Yoganın 8 basamağı ve temel yoga öğretileri